Mbi vegimet

Mbi vegimet

 
[You must be registered and logged in to see this link.]

Unë nuk mundem me bamë me dashje nji rishdalje parafëtyrimesh. Më kot mundohem me thirrun në vetëdije të gjitha shejat karakteristike të nji parafëtyrimi. Kjo rrjedhë, ndoshta, sepse unë nuk jam e tipit të pamës.

Parafëtyrimet për të cilat do të flas janë të gjitha të pandërmjetshme e gjithmonë të pjesëshme. Shof, psh nji njeri. Por shikimi e vërejtja e eme ndalet vetëm te fëtyra e tij e mbrapa kam vetëm kujtesën e fëtyrës; shof nji fëtyrë, por vemendja e eme ndalet vetëm te sytë e për ta jam në gjendje me folun edhe ma vonë.

Nuk dij a mund të quhen parafëtyrime disa fenomene qi më ndodhin zakonisht natën. Më duken ma afër së vërtetës me i quejtun “vegime”. Për sa mbaj mend, kam pasë deri tash nja dhetë vegime të këtilla të cilat jam në gjendje t’i kujtoj hollsisht për mbresëne fortë qi më kanë lanë. Po përmendi ktu nja disa prej tyne.

Ishte mbytun para dy vjetësh në liqenin e Shkodrës nji djalë i ri, shok i emi i lagjes. E njifshem qysh në vogjli e gjithmonë tregonte për mue nji simpati të veçantë, qysh kur lojshim me te arrash.
Kaluen vjetë, na u larguem prej asaj lagjeje. Vetëm ndonjiherë në kalim e shifshem tash shokun e vjetër.
Një ditë mora vesht se ishte mbytyn. I shkreti – thashë – ishte aq i mirë!
“A e ke njoftun ti?”- më pyeti dikush.

Unë nisa me ja përshkruem. Por ndërsa thojshem: sy të zez, fetyrë të zbetë vezake, etj., nuk mujshem kurrsesi me i pamë në kujtesë ato gjana për të cilat flitshem. Sadoqi përpiqshem, para syve të mendjes nuk delshin veç disa vija të përgjithshme, nji suazë fëtyre pa fëtyrën vetë.
Kaluen disa ditë. Kur, qe, nji natë, ndërsa mendojshem te nji ngjarje e ditës, befas më bahet përpara fëtyra e tij. Ishte aq e kjartë, aq e dallueshme!

Sytë e zez të thellë më kqyrshin ngultas me trishtim. Thashë ma nalt se parafëtyrimet e mija janë të pjesëshme e megjithse më kujtohet të kemë pamë at natë edhe ballin, hundën, mjekrrën e tij, përshtypje të paharrueshme më kanë lanë vetëm sytë e tij, shikimi i tyne i ngultë e melankolik. Aq i ngultë e i dhimbshëm ishte aj shikim sa nuk mujta me e duruem, pata gati frigë e nji dridhje ma përshkoi shtatin.

Atëhere u mundova me e larguem vegimin. Mbylla sytë, shtërngova kapakët, por fëtyra nuk u zhduk. Këtheva kryet n’anë tjetër, por më kot! U mbulova me jorgan: asgja! Gadi qeshë tue britun! Fërkova sytë, provova me folun me za të naltë me motrën qi ishte zgjuet…Por sytë e mëdhaj, sytë e zez, sytë e thellë, vazhdojshin me kenë mbi mue!

Kur u zhduk vegimi? Pse erdhi? Qysh iku? Nuk dij. Atëhere ( e edhe ma vonë ndër raste të këtilla) kam pyetun veten: a thue ishem në gjendje hypnoze? Duhet me menduem, ndoshta, se vegimi zhduket kur unë zgjohem? Nji herë tjetër kam pasë vegimin e vllaut të madh: sytë qi xixëllojshin, flokë të çuem, goja e shtrembnueme në mënyrë kërcënimi.

Tash së voni kam pasë vegimin e mbramë, atë të P-s. Ishte pikërisht si n’autoportretin e vet, të cilin unë e due për shmebullesën e madhe me atë të Rafaelit. Sa e lumtun kam kenë n’ato çasa! Sa dishrojshem qi ku vegim të zgjatej. Të mos zhdukej kurr, të më shoqnonte orë e ças! Por e dijshem se kjo dëshirë e eme ishte e pamundun, se aj vegim i dashtun do të fikej edhe për pakë kohë, si fiket nji andërr, kishem gjumë, memzi i mbajshem kapaket çilë, bajshem ç’mos qi vegimi të ruhej…

Befas u gjeta mbi shtrat, gjys e shtrime, si e ngurosun, me sytë e zgurdulluem qi kërkojshin diçka n’errsinën e dhomës.

Kam pas vegimin e tij edhe dy herë të tjera. Herën e parë më ka shikue kërcënueshëm, i qitshin bebzat shkëndija…Aj ishte larg atëhere e unë ndodhesha në shtrat, konvalshente.
Herën e dytë më ka kqyrun trishtueshëm e gjatë. Çka kam pamë n’at shikim depërtues? Në trishtimin e thellë t’atyne syvet të dashtun kam pamë gjithë historinë e jetës s’eme të kalueme.
Të këtilla janë kto “vegime” të shpejta në pamje, port ë pavdekshme në kujtesë.
 
Harmoni në Vuejtje
 
Kur vuej shpirtnisht due qi vuetja të reflektohet edhe mbi trupin t’em, sepse vetëm ashtu mund të ngushllohem.
Edhe në vuejtje, mendoj unë, duhet të ketë harmoni e madje ma shumë se kudo. Pse trupi i em të jetë i shëndoshë kur shpirti lëngon? A janë dy gjana të ndryshme, madje të kundërta shpirti i em dhe trupi i em. A duhet të ketë dy shëndete të ndryshme te njeriu, njeni në lidhje me trupin dhe tjetri me shpirtin?

Sidoqoftë, më vjen me plasun kur në tallazet e dëshprimit ma të thellë shof fizikun t’em të lulzueshëm. Kishem me dashtun qi n’atë kohë të vuente dhe aj. Nuk mund t’a duroj kët disoance mbrenda vetes dhe atëhere i sillem vullnetit. Çka baj? Përdhunoj natyrën. Rrij pa ushqim, ha vetëm në njizetekatër orë, mundohem me fjetun sa ma pakë. Për botën kjo do t’ishte kulmi i marrisë, por për mue kjo asht fort llogjike, pse kjo rrjdhë nga nji nevojë e emja. Në rrjedhimin e favorshëm të ktyne torturave unë gjejë paqen.

Të gjithë çuditen me shëndetin t’em të luejtshem e unë gjithkuej i thom se jam periodike: në vjeshtë e në dimën veshkem, kurse në stinën e butë ngjallem.

Por janë fjalë me velrë shumë relative. Në të vërtetën shëndeti i em nuk njef kohë; aj lidhet ngusht vetëm me shpirtin. Ose, ma sakt, due vetë unë me e lidhë ngusht me të.
Më ndodhë shpesh qi, megjith përpjekjet e mija për me lodhun e me dobsuem fizikun, nuk kam përfundimin e deshiruem.

A dëshprohem për kët punë? Jo, sepse unë kam bamë atë qi duhet të bajshëm, kam përdorun vullnetin t’em me bamë diçka qi asht përtej forcave të tija: kjo do t’ishte absurd.
Do kohë ma parë vuejshem tmerrsisht. (Nuk po përmendi ktu shkakun qi asht i parandsishëm për provën t’eme) Kurse fizikisht ishem ma mirë se kurr. Sa e mënijshem shendetin t’em!
Bana torturat e para. Mungova ushqimin, paksova gjumin, e ndër kohë i u vuna studimti me frocë deri në surmenage.

Kot! Asnji ndryshim. Ç’ka bana ateherë? Piva katër kinina, rresht, nji ditë kur s’kishem shtimë gja në gojë. Ishte kohë darke. Më thirrën me ngranë por nuk shkova tue thanë se kishem hangër pakë përpara.
Kishem vendosun me ja dalë qëllimit, tue përdorun çdo mjet, deri në fund. Le të bahej çka të bahej: nuk do të kërkojshem ndihmë, e as do të ankoheshem.

Rashë me fjetë, megjithse e dijshem se nuk do të mbyllshem sy gjithë natën. Ishem krejt e qetë. Sillshem nder mend si kishem vepruem e kjo m’epte forcë. Qysh në kininën e parë goja m’ishte banum helm- e kishem përçapun pa e përcjellun me ujë. Njashtu kishem përcjellun edhe tri të tjerat. Mandej ishem ngjitun nalt, kishem folun e qeshun ma shumë se zakonisht, aq sa njerëzvet të shtëpisë i u kishte ramë në sy. Si kishem zbritun prap në dhomën t’eme ishem betuem në vete: S’do të flas, t’a dijë se vdes! S’do t’ankohem: përndryshe do të jemë krijesa ma e kotë e ksaj bote!

N’atë ças m’u kujtue Raskolnikovi i Dostojeëskit. Julian i Stendal-it. E tue mendue aforizmen e Nietzsche thashe prap: përndryshe nuk do të jemë veç nji krymb qi meriton të shkelet prej kambës ma të flliqun!
Për nja tri orë nuk ndjeva asnji ndryshim. Dikur fillova më u dridhë. Ishin dridhje të ftofta qi ja nisshin nga kambët e ngjiteshin der në krye. E ndijshem trupin akull, gjymtyrët të mpime, kryet të randë. Por dhimbje nuk kishem. Nji herë, instinktivisht, zgjata dorën për me u mbulueme. Por fillë mbrapa u çova e hapa edhe dritaren…Ndjeva në ballin e ndjersun frymën e ngrirë të veriut. Vërejta qiellin: hyjt vezullojshin!

Vetëm mbas nji gjyse ore (ndiqshem me kujdes tingujt e sahatit në corridor) ja nisën dhimbjet. Ma parë disa therje të prehta në stomak. Dalngadalë nga stomaku zbritën në bark tue u bamë gjithnji ma të shpeshta, ma të forta. Në nji shej kohe qeshë gadi tue britun; por hangar buzët me dhambë sa me i çuem gjak. Djersë të ftofta me kullojshin në ballë, mbi fëtyrë. Zemra më rrihte aq ngadalë sa më dyshuem mos kishte pramë.

Nji dhimbje ma e fortë më shpoi, befas, si thikë! Qe e tmerrshme! “Skam me e harruem kurr! Deshta më thirrun me lypun ndihmë….nuk e bana. Kafshova jastekun e qëndrova ashtu derisa kaloi.
Mbas asaj, dhimbjet erdhën tue u dobësuem. Kuptova se e kishem kaluem. Ndiheshem e lumtun, krenare për vetveten.

Afër të zbardhunit u qetova fare dhe fjeta nja dy orë. Kur më doli gjumi ishem krejt i këputun. Hyni n’odë nana e sa më pau gërthiti: “Ç’ka ke? Pse të janë nximë rrathët e syvet? Më vuni dorën në ballë. “Nuk paske zjarmi”, tha. “Por sot mos u ço! Je lodhun dje tepër me punë!” E shtoi: Rueju se agjinon ma? Dije se po ja ban të zezën vedit!”
E qetsova tue i thanë se s’kishem asgja të keqe përveç nji gishti të vramë qi s’më kishte lanë me fjetun.
Shumë ditë ma vonë i tregova mbi kte motrës. Në fillim u çudit, mandej filloi me qamë. “Sa egoiste je?”, më thonte. “Ke dashtë me mbytë veten e pa menduem aspak për të tjerët?”

“Jo”, u gjegja, tue e puthun. “Nuk kam pasë qëllim me vdekun! Nuk vdiset me katër kinina. PO të kishim dashtë me vdekun do të kishem përdorun tjetër mënyrë! Qëllimi i em ka kenë me bamë nji eksperiment mbi veten t’eme”
E mund të thom se ky eksperiment ka kenë deri tash fitorja e eme ma e madhe, qysh prej asajë nate ndihem jo veç ma e fortë por dhe ma e kjartë në fakultetin menduer.

Nga ditari intim i Bedi Pipës

Fragment nga antologjia “Shqipëria kujton”