Nje veshtrim i shkurter mbi veshjet prehistorike deri me sot

Nje veshtrim i shkurter mbi veshjet prehistorike deri me sot




Rrobat janë formuar për mijëra vjete,te ndikuar nga faktor te ndryshem,duke çuar në shpikjen e tyre per nevojat e njerëzve të hershme për ti mbrojtur ata kundër klimës me mot të nxehtë apo të ftohtë. P.sh. ne Epoken e Akullit, ne shpella banorët mbanin veshur lëkurën e kafshëve për ngrohtësi shtesë, ashtu si disa Eskimez ende sot. Rrobat janë edhe formë e komunikimit.

Lëkura e kafshëve:
Mbajtja e lëkurëve të kafshëve për të mbrojtur nga të ftohtit, daton 30.000 vjet më parë, gjatë moshës akullit,dhe leshi ka qenë përdorur për mbrojtjen kundër faktoreve të ndryshem. Lëkurat e kafshëve janë të perdoreshme ende sot,edhe pse eshte shqetësim për mizorite ndaj kafshëve dhe rrallimin e specieve të rrezikuara.

Aspekti Psikologjik:
Gjahtarët parahistorikë besonin se ata u mernin ''shpirtin'' kafshëve qe vrisnin duke i veshur ato. Skin-i ishte ndoshta materiali i parë i përdorur për veshje dhe arsyeja kryesore për këtë ishte se njerëzit kane gjuajtura për ushqim dhe shfrytëzonin lëkurën e gatshme në veshje.

Për të folur në hollësi le të fillojmë duke thënë se provat e ardhura jane shumë me herët nga sa mendohet,dhe ato kane ardhur nga zonat e buta, ku njeriu modern mendohet se kishte origjinën. Nëse bëjmë ndonjë kërkim mbi të, ne shumë shpejt do të gjejme se ne fillim ata kane veshur lëkurën e kafshëve me leshe të shkurtër dhe pasi ata u zhvendosen drejt veriut,filluan te perdornin lekura me lesh të gjatë.





Perdorimi i ketyre tipeve lekurash me shume lesh te dendur dhe te gjate,u mundësuan njerëzve për të mbijetuar dhe ne nje klime te ashper. Edhe pse ne dimë shumë pak në lidhje me llojin e saktë të veshjeve të njeriut të lashtë, megjithatë historianët janë të sigurt se lëkura e kafshëve ishte përdorur më shpesh.

Lëkura dhe leshi qe përdoruej nuk kishte asnjë kontroll. Por mjetet qe mundesuan per pregatitjen e veshjeve prej lekure sa me komode ashtu si dhe madje edhe sot, lëkura është e prerë me thikë. Lëkura e kafshëve, kur tendoset dhe thahet merr një madhësi dhe formë të veçantë dhe ato shfrytëzohen në një mënyrë të tillë që leshi shtrihet në drejtimin e duhur për të siguruar një mbulim dhe mbrojtje nga era e nga uji.

Dobësitë në lëkurë, si vrimat apo grisjet, shkaktohen nga armët ose dëmtimet e insekteve,faktore qe kane detyruar njerzimin të merri parasysh. Aspekti estetik duhej të konsideruar si faktore i vecante. I gjithë ky informacion vjen për ne nga gjetjet ne shpellat ku njeriu i hershem ka banuar.

Pendët dhe rruazat:
Indianet e Amerikes se Veriut kane veshur rrobat e zbukuruar shumë,me pendë,me lesh dhe rruaza. Të gjitha këto janë përdorur shpesh për të shtuar interesin për lëkurën e kostumit te tyre.

Lëkura e dytë:
Veshjet nga lëkura e kafshëve si mbrojtje kundër të ftohtit,e cila daton rreth 30.000 vjet më parë gjatë moshes se akullit ka qenë përdorur për veshje në forma të ndryshme që nga gjahtarët parahistorikë,te cilet besonin se ata kishin marrë frymën e kafshës që kishin vrarë, duke i veshur lëkurën e tyre. Lëkura e kafshëve vishet edhe sot. Ndonëse të shqetësuar për mizori dhe llojeve të rrezikuara ka ulur popullaritetin e tyre.

Lekuret dhe dhëmbët:
Banorët e shpellave, kuptuan se cfare forme donte lëkura e kafshëve për trupat e tyre,dhe më vonë mesuan që ti përshtatin lëkurët në trupat e tyre, duke i qepur ato me ndihmën e dhëmbëve të kafshëve dhe kockave te holla. Gjahtarët gjithashtu mbanin te varura ne trupin e tyre dhëmbët e kafshëve të rrezikshme, në formën e vargjeve dhe rrathëve,per të ushtruar pushtet mbi të dobëtit.







Leshi i ngrohtë:
Lesh është përdorur për të bërë rroba për rreth 10.000 vjet me pare, nga njerëzit në komunitetet e vogla, të shtrira ne tokat, për të kullotur delet. Qethja behej sipas metodave shumë të ngjashme me ato që përdoren sot. Leshi u be fije dhe pastaj u thuren rrobet me ndihmën e tezgjaheve primitiv. Ngjyra e leshit shkonte nga e bardha në fildish të errët. Leshi i errët duhet të zbardhur para se ai mund të lyhej.

Pantallonat e gjera sumere:
Tranzicioni nga lëkura e kafshëve për tek rrobat e endura, nuk ishte i drejtpërdrejtë,por ka arritur sipas shumë metodave të ndryshme, funde dhe shawlse te bëra nga leshi tufa-tufa, ishte veshur nga njerëzit e lashtë të Mesopotamise rreth 2900 para krishtit, këto funde dhe shawlse janë bërë nga tufat e leshit të përdredhur dhe ata ishin të rregulluar në forma për të formuar një skaj.

Rrobat e lehta:
Në mënyrë që të perfitonte rroba edhe nga lëvoret e pemës, njeriu në të vërtetë kishte mundur te bente hapa gjigande perpara,ai mundi të arrijë fleksibilitetin e dëshiruar ne veshje. Në vijim njerzimi kalonte nga procesi ne proces,procese që në fakt ndikuan në mënyrën e krijimit te nje veshje sa me te lehte e me komode.




Para së gjithash ai ka zgjedhur se cila mund te ishte forma me e favorshme për të bërë veshjet sa me praktike. Ne kohet e lashta,para se te visheshin me lekuret,ata perdoren shtresat e jashtme te levores se pemeve ose bimeve duke i shqyer ato,por edhe duke u kujdesur që të mos demtonte edhe prodhimin e kokrrave.

Lini,si nje nga bimet e para per prodhimin e veshjeve,pritej thahej pastaj lihej në ujë për disa orë, ndoshta brenda natës, për ta bërë atë të butë.Pas përfundimit të procesit njomjes,fillonte procesit i rrahjes, qe bente te mundur qe materiali bimor i linit te zbutej. Pas arrihej butësia e dëshirueshme, ai ndahej ne fije. Mendja e njeriut i është referuar gjithmonë bukurisë. Prandaj, kjo leckë lini e lyer dhe e zbukuruar pregatitej si nje material per veshje,duke u mbështjellë rreth trupit.

Tjerrja dhe thurja:
Procesi përfundimtar i kalimit nga lëkure kafshësh për rroba të endura, padyshim erdhi kur njeriu mësoi për të prodhuar një fije të vetme,duke e dredhur atë nëpër gisht. Më vonë ata zbuluan se duke e gërshetuar me një fije tjetër,nepermjet shtizave ata mund të prodhonin nje material, të cilat mund të mbështjellnin trupin. Ky zbulim i madh në historinë e veshjes ishte një gur kilometrazhi, në vetvete.

Prodhimi modern
Prodhimit te sotem masiv,i kanë vënë në dispozicion linjat moderne.

Veshje:
Termi fustan nuk është vetëm nje forme veshje e vecante,mbasi sot ka terma të njohur si këmishë, pantallona të gjera, pantallona dhe xhaketa, por edhe këpucë, kapelë, veshje gjumi, veshje sportive dhe doreza. Moda e veshjeve dhe mjekra, të veshurit te shoqeruar me mustaqe, dhe modele në kohë të ndryshme janë të lidhura të gjitha me historinë e modës dhe veshjes.

Teknologjia e veshjeve:
Gjatë shekujve, përparimet në teknologji u zhvilluan shumë ngadalë. Gjilpëra e hekurit nuk ka ardhur në përdorim deri në mesjetë. Deri në shekullin e 18-të gjithë operacioni rrobaqepsise kryehej me dorë. Së fundi ne vitet 1700 arrihet shpikja e makines se qepjes me këmbë dhe me uji, makinerite e energjisë për tjerrje dhe gërshetim prodhimi,duke vene ne pune fabrika te perpunimit te fijeve dhe te qepjes.

Barthélemy Thimonneir nga Parisi prodhoi makinën e parë qepese praktike në vitin 1830. Versionet e përmirësuara shpejt ndoqen njera tjetren duke përfshirë ne kete revolucion edhe Issac.M.Singer nga qyteti New York në 1851. Tjetër arritje e madhe në industrinë mekanike erdhi në vitin 1860 me futjen e makinës thikë band,e cila mund të holloji trashësi e fijes dhe te pelhures me 50% në një kohë shume te shkurter.Ende edhe sot teknologjia e prodhimit te fijeve dhe veshjeve kalon nga evolucioni ne revolucione galopante,duke futur ne perdorim fijet sintentike etj