Shkenca dhe gjallesat
2 posters
Faqja 2 e 4
Faqja 2 e 4 • 1, 2, 3, 4
Shkenca dhe gjallesat
First topic message reminder :
''Ngjitesi'' i hardhuces
Shkencetaret i mrekullon aftesia qe ka hardhuca e mureve te ngjitet ne siperfaqe te lemuara,madje te levrije neper tavan,pa rreshqitur.Si arrin ta beje kete kjo hardhuce e vogel e jashtezakonshme.
Kembet e saj jane vertet si duar dhe kapen fort ne siperfaqet e lemuara me nje zhdervjellesi mahnitese.Cdo gisht ka kreshta qe kane mijera zgjatime si qime.Nga ana tjeter,cdo zgjatim ka qindra fijeza mikroskopike.
Forcat ndermolekulare ( te quajtura forcat e Van der Valsit) qe krijohen nga keto fijeza,jane te mjaftueshme per te mbajtur peshen e hardhuces,edhe kur ja mbath me te katra kokeposhte ne xham.
Studiuesit duan te bejne ngjites,ashtu si kembet e hardhuces se mureve,te kapen fort ne siperfaqet e lemuara.Sic thote revista SCIENCE NEWS,nder te tjera keta ngjites mund te kene ''lloj-lloj perdorimesh ne mjekesi,duke filluar nga fashat qe nuk luajne nga vendi kur lagen e deri te nje shirit qe do te zevendesoje penjte e operacionit''.
( shkencetaret po analizojne edhe proteinat qe sekretojne midhjet,e cila u jep ketyre krijesave nenujore aftesine per tu kapur fort ne siperfaqet e lagura.)
''Ngjitesi'' i hardhuces
Shkencetaret i mrekullon aftesia qe ka hardhuca e mureve te ngjitet ne siperfaqe te lemuara,madje te levrije neper tavan,pa rreshqitur.Si arrin ta beje kete kjo hardhuce e vogel e jashtezakonshme.
Kembet e saj jane vertet si duar dhe kapen fort ne siperfaqet e lemuara me nje zhdervjellesi mahnitese.Cdo gisht ka kreshta qe kane mijera zgjatime si qime.Nga ana tjeter,cdo zgjatim ka qindra fijeza mikroskopike.
Forcat ndermolekulare ( te quajtura forcat e Van der Valsit) qe krijohen nga keto fijeza,jane te mjaftueshme per te mbajtur peshen e hardhuces,edhe kur ja mbath me te katra kokeposhte ne xham.
Studiuesit duan te bejne ngjites,ashtu si kembet e hardhuces se mureve,te kapen fort ne siperfaqet e lemuara.Sic thote revista SCIENCE NEWS,nder te tjera keta ngjites mund te kene ''lloj-lloj perdorimesh ne mjekesi,duke filluar nga fashat qe nuk luajne nga vendi kur lagen e deri te nje shirit qe do te zevendesoje penjte e operacionit''.
( shkencetaret po analizojne edhe proteinat qe sekretojne midhjet,e cila u jep ketyre krijesave nenujore aftesine per tu kapur fort ne siperfaqet e lagura.)
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Points : 1816
Reputation : 14
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Instikti inxhinierik i Grerezes se letres
Grerezat e letres jane pershkruar si mjeshtre te inxhinierise.Pse shkon per shtat ky pershkrim?
Sic tregon edhe vet emri,grereza e letres e nderton dhe e miremban folen e saj te perbere me nje lloj letre te vecante qe e prodhon vet.Ajo mbledh fibra bimesh dhe druresh te thare kudo qe te jene,ne trungjet e prera,ne hunjte e gardheve,ne shtyllat e telefonit dhe ne materialet e ndertimit.Pastaj i pertyp fibrat e pasura me celuloze duke shtuar peshtymen ngjitese dhe me permbajtje te larte proteinike.Pas ketij procesi,brumi i perftuar thahet e keshtu formohet nje leter e lehte,e forte dhe rezistente.Peshtyma e saj ka veti te vecante qe e bejne letren te atille qe te thithe nxehtesi dhe ta cliroje,duke ruajtur keshtu brenda hojezave temperaturen e duhur ne dite te fresketa.
Grereza e nderton folen ''kafshate pas kafshate''.Rezultati perfundimtar eshte nje grumbull hojezash gjashtekendore qe formojne nje si cader prej letre ku nuk deperton uji.Forma gjashtekendore ndihmon qe hojeza te jete e forte dhe me hapesire te bollshme.Grerezat qe jetojne ne vende te lageshta thjesht shtojne sasine e peshtymes ngaqe ka veti kunder ujit.Megjithate,ajo zgjedh vende qe ofrojne njefare strehe mbrojtese.Poshte tyre e var folen me koke poshte ne nje si bisht.Gjithashtu,ndryshe nga proceset e prodhimit te letres qe ndotin ajrin,ujin e dheun,keto grereza nuk e ndotin mjedisin.
Kuptohet,arkitektet dhe kerkuesit po studiojne lenden qe prodhon grereza me synimin per te krijuar materiale ndertimi me cilesore qe jane te lehta,te forta,me elastike dhe te dekompozueshme.
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Perbindeshi 'jashtetokesore' i thellesive
Shkencëtarët pohojnë që organizma të vegjël nga thellësitë e detit, që të kujtojnë përbindëshat e vegjël jashtëtokësorë që kemi parë në filmat artistikë. Këto zbulime po ndryshojnë pikëpamjet e komunitetit shkencor për jetën në fundin e oqeaneve më të thella botërore.
Krimbat me luspa, apo Polychaete, kanë evoluar në atë mënyrë që mund të durojnë presionin e madh në thellësitë e detit më të mëdha se 1.000 metra, ku rrezet e diellit nuk arrijnë asnjëherë.
Bëhet fjalë për organizmat që janë vetëm dy ose tre centimetra të mëdhenj dhe të cilët formojnë një ekosistem të panjohur për shkencën deri para rreth 40 vjetësh, bën të ditur “Daily Mail”. Por, që nga vitet ‘70 të shekullit të kaluar, zhvillimi teknologjik ka mundësuar hulumtimin e thellësive gjithnjë më të mëdha të detit.
Në vend të një shkretëtire në fund të detit, shkencëtarët kanë filluar të zbulojnë që atëherë bashkësi të tëra të qenieve, të cilat jetojnë pranë burimeve hidrotermale në fund të oqeaneve. Ato burime lëshojnë në det ujin super-të nxehtë dhe një koktej kimikatesh, të cilat mundësojë kushtet jetësore për këta organizma.
“Jeta në fund të oqeanit është një nga më të shumëllojshmet në tokë, por pavarësisht asaj, të kuptuarit tonë për këtë është ende në fillimet e veta”, ka theksuar Daniel Desbruyeres, studiues në Institutin francez për kërkimet në det.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Siperfaqja e krahut te flutures
Ngjyrat e bukura metalike mbi krahet e disa fluturave ndryshojne ne varesi te kendit te shikimit.Ngjyra e krahut te nje lloj fluture eshte kaq e qarte dhe e forte,sa mund te shihet nga 805 metra larg.Cfar e ben krahun e flutures kaq te jashtezakonshem?
Krahu i flutures bisht dallandyshe (Papilio blumei) perbehet nga shume rreshta me pjeseza te lugeta te cilat e reflektojne driten ne menyra te ndrushme.Per shembull,ne qender te cdo pjeseze te luget drita reflektohet ne ngjyre te verdhe ne te gjelbert, kurse ne pjeset anesore reflektohet ne ngjyre blu.Gjithashtu,drita ne qender te siperfaqes te luget reflektohet drejte perdrejte,kurse drita qe bie ne pjeset anesore,ne fillim kalon permes nje siperfaqeje prej shume shtresash qe i amplifikon dhe pjeserisht i polarizon ose rrotullon valet e drites.Perzierja perfundimtare quhet ngjyre strukturore per shkak te menyres komplekse ne te cilen prodhohet.
Studiuesve iu deshen 10 vjet qe te benin nje kopje te thjeshtuar te siperfaqes se krahut te flutures.Ata shpresojne se kjo teknologji do te coje ne prodhimin e kartemonedhave dhe te kartave te kreditit te veshtira per tu fallsifikuar dhe te paneleve diellore me te efektshme ne grumbullimin e energjise diellore.Por,kopjimi i siperfaqes se krahut te nje fluture eshte mjaft i veshtire.''Me gjithe kuptueshmerine e detajuar shkencore te optikes,-shkruan profesori Ulrik Shtajner i Qendres Nanoshkencore te Universitetit te Kembrixhit,-shumellojshmeria marramendese e ngjyrave qe gjenden ne natyre,shpesh ua kalon efekteve optike qe mund te prodhoje teknologjia.''
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Kallamari gjigand,sa sy të mëdhenj që ka.!
Hulumtimi i ri shpjegon pse molusqet kane sy mëdhenj sa nje top basketbolli
Kallamaret gjigand qe kanë sy te madhenj sa nje top, jane ne një proces studimi në Universitetin ''Duke'' dhe specialistet mendojnë se kanë zbuluar pse-ne e ketij fenomeni. "Nga të gjitha gjasat ata shërbejnë për të identifikuar dhe për t'i shpëtuar grabitqarëve te tyre,si balenave," thotë biologu Sönke Johnsen.
Johnsen ka punuar me një grup biologësh për të zhvilluar një model që mund të riprodhojnë kushtet fizike dhe biologjike ku kallamaret përdorin syte e medhenj.Ekipi zbuloi se forma e tyre dhe madhësia lejojë kallamarin për të lokalizuar balenat qe ju afrohen,kur keto te fundit me aftesine qe kane per te çrregulluar ambjentin ndaj organizmave biolumineshent.Studimi është publikuar në revistën''Current Biology''.
Gjigantët e Detit
Ka dy lloje të mëdha:Kallamari Ggjigand dhe ai kolosal. Të rriturit e te dy llojeve,kane nje madhesi sa peshku i madh shpat por ne ndryshim nga peshku shpat,syte i kanë me një diametër rreth 9-10 cm.
Atehere ngelet enigme "Pse kane kane sy kaq te medhenj ne ndryshim nga peshku shpat."
Së pari,per te nxjerr nje konkluzion te sakte per kete fenomen, Johnsen dhe kolegët e tij maten sytë e perbindshave te kallamarit gjigand dhe atij kolosale nëpërmjet fotografive ose direkt mbasi ishin kapur. Ata gjithashtu gjetën të dhëna për dukshmërine e ujit si dhe sasinë e dritës në thellësitë ku jeton kallamar gjigand, nga 300 deri në 1000 metra. Bazuar në këtë informacion, studiuesit kanë filluar të llogarisin modelin matematikor,se si do të funksionojnë si sytë e kafshës dhe çfarë ata mund të shohin.
Hulumtuesit gjetën se sytë e mëdhenj të kallamarit janë në gjendje për të kapur më shumë dritë se kafshët e tjera të madhësisë së ngjashme, por me sytë me të vegjel. Ky ndryshim rrit aftësinë e cephalopodit(kallamarit)per kapur dallime të vogla në errësirën e detit të thellë në krahasim me kafshet e tjera me sy te vegjel.
Sipas Johnsen, kjo aftësi nuk është e rëndësishme për krijesat e tjera te medha të detit, ndërsa ajo është vendimtare për kallamarin gjigand për shkak se ajo lejon atë që të kuptojnë biolumineshencen e stimuluar nga lëvizja e kafshëve të mëdha të tilla si balena.
Dritat dhe tingujt
Ekipi studiues ka vërejtur se balenat kur jane duke notuar dhe kur zhyten ne thellesi , lëshojnë sinjale të fuqishme për të gjetur kallamaret. Cephalopodet nuk degjojne, ndërsa lëvizjet e balenës shkaktojne ndryshimin e sasise se dritës tek planktonet rreth e qark saj. Fal karakteristikave të ndertimit te syve të tij, kallamaret jane në gjendje të kuptojnë këtë dobësim te dritëzes ne "distanca krahasimisht te mëdha" qe ndodh tek planktonet,deri rreth 120 metra, thotë Johnson.
Kontrasti është minimal, sepse uji absorbon dhe shpërndan dritën që udhëton nga planktoni deri tek syri biolumineshent i kallamarit. Sytë e mëdhenj nënkuptojne një aftësi të madhe për të kapur një levizje drite mjaft te dobët,duke nenkuptuar dhe parashikuar ardhjen e grabitqarit ne nje distance deri ne 120 metra largesi ,pra i lejon kallamarit te fitoje kohë per vetmbrojtje.
http://www.nationalgeographic.it/natura/animali/2012/03/15/news/calamaro_gigante_che_occhi_grandi_hai-907797/
Re: Shkenca dhe gjallesat
Fecka e elefantit
Studiuesit po ndertojne nje krah robotik me te zhdervjellet e me elastik.Drejtuesi i projektit te perbashket ne kompanine qe po krijon paisjen,thote se ky krah robotik ''ia kalon cdo gjeje qe ka vene ne dispozicion sot automatizimi industrial''.C'fare i frymezoi studiuesit? ''Vecorite e feckes se elefantit''-thot ai.
Fecka e elefantit,qe peshon rreth 140 kg,eshte quajtur ''gjymtyra me e shumanshme dhe me e dobishem ne planet''.Ky mjet me shume perdorime sherben si hunde,si pipez,si krah ose si dore.Me te elefanti merr fryme,nuhat,pi,kap objekte te ndryshme e madje leshon nje bucime shurdhuese si trumbete.
Por smbaron me kaq.Fecka e elefantit ka rreth 40.000 fije muskulore fale te ciave mund te levize ne cdo drejtim.Me majen e feckes,elefanti mund te kape nje monedhe te vogel.Nderkaq,ai mund te ngreje me fecken e tij pesha qe shkojne deri ne 270 kg.
Studiuesit shpresojne se duke imituar zhdervelltesine dhe vecorite e feckes se elefantit,te arrijne te krijojne robote me te afte per perdorim shtepiak dhe industrial.Nje perfaqesues i kompanise se permendur me siper thote.''Ne kemi krijuar nje paisje ndihmese krejt te re krahasuar me robotet e zakonshem.Per here te pare,njerezit dhe makinerite kane mundesi te punojne se bashku me rendiment dhe pa rreziqe''.
Studiuesit po ndertojne nje krah robotik me te zhdervjellet e me elastik.Drejtuesi i projektit te perbashket ne kompanine qe po krijon paisjen,thote se ky krah robotik ''ia kalon cdo gjeje qe ka vene ne dispozicion sot automatizimi industrial''.C'fare i frymezoi studiuesit? ''Vecorite e feckes se elefantit''-thot ai.
Fecka e elefantit,qe peshon rreth 140 kg,eshte quajtur ''gjymtyra me e shumanshme dhe me e dobishem ne planet''.Ky mjet me shume perdorime sherben si hunde,si pipez,si krah ose si dore.Me te elefanti merr fryme,nuhat,pi,kap objekte te ndryshme e madje leshon nje bucime shurdhuese si trumbete.
Por smbaron me kaq.Fecka e elefantit ka rreth 40.000 fije muskulore fale te ciave mund te levize ne cdo drejtim.Me majen e feckes,elefanti mund te kape nje monedhe te vogel.Nderkaq,ai mund te ngreje me fecken e tij pesha qe shkojne deri ne 270 kg.
Studiuesit shpresojne se duke imituar zhdervelltesine dhe vecorite e feckes se elefantit,te arrijne te krijojne robote me te afte per perdorim shtepiak dhe industrial.Nje perfaqesues i kompanise se permendur me siper thote.''Ne kemi krijuar nje paisje ndihmese krejt te re krahasuar me robotet e zakonshem.Per here te pare,njerezit dhe makinerite kane mundesi te punojne se bashku me rendiment dhe pa rreziqe''.
Edituar për herë të fundit nga SHKELBA në Tue Sep 11, 2012 9:41 pm, edituar 1 herë gjithsej
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Nje zbulim mbi misteret e evoliumit te dinosaureve
Një nënë dinozaur gjendet në Argjentinë e cila ''vdiq'' ashtu si ajo lindi,një specie krejtësisht të re dinosauri, që i ngjante zogjve jo fluturues.
Fosili 70-milion-vjeçar, ishte i rrethuar me vezë - të cilat ishin fekonduar dhe zhvilluar shumë, dhe zbulimi mund të jetë çelësi për të kuptuar se si dinozaurët evoluan në zogj.Dinozauri, Bonapartenykus ultimus, do të kishte qenë rreth tetë metra i gjatë.
Paleaontologu Fernando Novas tha se hulumtimi i fundit lejon palaeontologët për të gjetur një linjë nga ky dinosaur ndaj 'dinosaurve që jetojnë' sot dhe që janë shpendët.
Nje veze fosile e Dinozaurit Bonapartenykus ultimus
"Me kalimin e kohës, krahët e tyre kanë filluar të zgjaten. Këmbët e tyre ishin përshtatur posaçërisht për të lëvizur me shpejtësi të lartë. Krahët fillimisht kanë shërbyer për futjen në kurth të presë së tyre, por ata përfunduan duke u shndërruar në krahë, sepse lëkura e këtyre dinozaurëve peshonte shumë dhe ngadalë u kthyen në pupla duke i mbuluar këto krahë.
Tani shkencëtarët do të marrin më shumë informacion pas çeljes dhe rritjes së zogjve.
Pra, ne kemi një histori që shkon nga 230 milionë vjet më parë deri tani. Zogjtë si pëllumba, apo shqiponje dhe të tjerë mund të jenë dinozaurë.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Një specie e re peshku mace e koracuar, është zbuluar në Ekuador.
Një specie re e blinduar mustaku(peshku) që i përket familjes së mustakeve, është zbuluar në Ekuador.
Në vitin 2011 Windsor Aguirre ,te Universitetit De Paul, ka identifikuar pesë mostra krijesash të çuditshme në lumin Santa Rosa, duke i dërguar ata në Universitin Auburn, për t'u identifikuar.
"Kjo familje mustakesh vazhdon të zgjerohet çdo vit", thotë Milton Tan, doktor në biologji në Auburn.
Çfarë ështe intriguese ne keto specie,thote Tan dhe kolegët,është fakti se speciet 7 cm të gjatë,nuk jane të blinduara në anët e kokës.
Mungesa e kësaj shtrirje sugjeron se specia është një lloj i "Lidhjes së humbur" në mes të llojeve të tjera të gjinise Cordylancistrus Chaetostoma dhe atyre që kanë vetëm një pamje të lirë të pllakave, thote Tan, studimi i të cilit është publikuar në revistën Zootaxa .
Kjo e bën specien Cordylancistrus "shumë te pazakontë'' dhe qe eshte pagëzuar në emrin e lumit ku u gjet, thotë Tan. "Në Ekuador ka diversitet të madh në gjinite e peshqeve, dhe kjo është e rëndësishme të dijme se midis tyre ekziston një specie unike,qe gjendet vetëm aty."
Re: Shkenca dhe gjallesat
Shkencetaret krijojne ADN-n alternative
Krijimi i materialeve të reja gjenetike tashmë është realitet dhe polimerët RNA dhe ADN nuk janë më të vetmit të cilët janë në gjendje të magazinojnë e transmetojnë informacione, dmth të evoluojnë.
Një hap i madh përpara është bërë pikërisht kohët e fundit me arritjen e krijimit të materialit të ri gjenetik, në laboratorin e Mjekësisë Molekulare në Cambridge. Philipp Holliger është shkencëtari britanik përgjegjës për arritjen i cili sëbashku me kolegë të tjerë europianë dhe amerikanë, ja ka dalë të prodhojë materialin e ri të cilin e ka pagëzuar XNA (xeno nucleic acid) ngjashëm me RNA dhe DNA. Nga bashkëveprimi i këtyre dy të fundit varet, prej miliona vjetësh, jeta në Tokë.
Eksperimentet e këtij lloji, në teori mund të krijojnë origjinën për forma të reja jete, edhe më shumë se sa mund të mendohej duke modifikuar ADN, apo duke krijuar pjesë të saja me material gjithsesi egzistent.
Ekspertët thonë se zbulimi është shumë i rëndësishëm, sepse tregon se egzistojnë polimere të tjera, përveç ADN dhe RNA që mund të përdoren për transmetimin e informacionit gjenetik.
Materialet e reja mund të jenë të dobishme në shumë fusha të shkencës si mikrobiologjia, mjekësia, bioteknologjia etj.
Por sipas ekspertëve është ende e largët dita për të folur për forma të reja jete të cilat do të mund të lindnin prej këtyre materialeve të reja gjenetike.
http://www.rawstory.com/rs/2012/04/20/scientists-create-artificial-genetic-material-xna/
Re: Shkenca dhe gjallesat
Zogjte qe bejne lulishtarin
Kultivimi i luleve dhe bimëve dekorative nuk është një prerogativë vetem e njeriut:kete praktikë e aplikojne edhe disa zogj, të cilat bëjnë rolin e kopshtarëve për tërheqjen e femrave. Është e vetmja specie jo-njerëzore qe eshte në gjendje të rrise bimë specie për qëllime dekorative . Zbulimi, i publikuar në revistën ''Biologjia aktuale'', është i një ekipi kërkimor ndërkombëtar i koordinuar nga Universiteti Exeter, Britani të Madhe. Zogjtë i kultivojne disa bimë ne mynyre te pavullneteshme.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Paraardhësi i gjallë me i vjeter
Ai nuk i përket asnjë prej mbreterise së jetës qe njohim dhe jeton vetëm në një liqen të vogël në Norvegji. Është quajtur Collodictyon dhe eshte me i vjetri i të gjallëve, dhe mund të jetë 'ndarë' nga format e tjera të njohura të jetës një miliard vjet më parë.Zbulimi u njoftua direkt nga hulumtuesit në Universitetin e Oslos, të cilët kanë analizuar sekuencat gjenetike.
(ANSA).
Re: Shkenca dhe gjallesat
Në trungjet mijravjecarë janë gjurmët e historisë sonë
Trungjet e pemëve antike te gjetura në pyjet e Trentinos,Itali, do të zbulonin misteret e klimës së koheve te kaluara,në jug të Alpeve, deri në 9000 vjet më parë.Se c'ka ndodhur rreth 9000 vjet me pare me klimen, percaktohen me saktësi të madhe, nga viti në vit, për shkak se jane unazat e rritjes vjetore së këtyre trungjeve, të ruajtura mirë, që sigurojne nje informacion në lidhje me të kaluarën.
"Gjithçka fillon me trungun e nje bredhi te kuq (Picea Abies) gjetur gjatë një gërmimi në një bog torfe në zonen Tonale", thotë Mauro Bernabei i Institutit për shfrytëzimin e drurit dhe fidaneve të San Michele Adige, i cili udhëhoqi hulumtimin së bashku me shërbimin e pyjeve , të provincës së Trentos.
MOSHA -. "Në fillim ajo dukej si një pemë e vdekur dhe e varrosur disa vjet më parë,mbasi ishte ruajtur shume mirë.Vetëm kur kemi dashur për të zbuluar më tej për moshën e kesaj peme, ne kemi gjetur se numri i unazave kronologjikale nuk korrespondonin me ndonjë nga ato të njohura për 1500 vitet e fundit. Me metodën e karbonit radioaktiv (C-14percaktuam) që trungu ishte në fakt 6,700 vjet. "Që atëherë ka pasur zbulime të tjera, që gjenden ne Tonale dhe në vende të tjera në Trentinos perëndimore.
Dendrokronologjia - "Kjo nuk është një gjetje sporadike", thotë studiuesi. "Tani ne kemi 360 mostra - pasi në shumë në rajone jane gjetur materiale drusore qe datojne për mbi 8000 vjet më parë deri tani dhe në serinë dendrokronologjikave,ne kemi zbuluar trungje deri në 1500-2000 vite me pare, të cilat janë të kufizuara për Trentino,ne tre lloje kryesore: bredh, hilqe dhe pisha ".
Unazat e drurit - Unazat vjetore te pemëve janë si një ditar që regjistron të gjitha ndryshimet klimatike, rrëshqitjen e dheut, lëvizjet akullnajore, ekologjinë e specieve. Në mot të ftohtë ose me ngjarje negative,rritja ngadalësohet. "Këto trungje janë aq të ruajtur mirë, sidomos për shkak të mungesës së oksigjenit që karakterizon bogat,ashtu si mumiet e gjetur në kushte të ngjashme mjedisore", shpjegon studiuesi i CNR.
"Gjëja më e rëndësishme", vazhdon ai, "është se deri më tani ka ekzistuar seria Dendrokronologjike e Europes qendrore dhe veriore,me nje percaktim të gjatë moshe me mbi 12 mijë vjet (si në liset e Gjermanisë) dhe rreth 9000 vjet për coniferet (dellinj, pisha dhe bredh), por vetëm në anën veriore të Alpeve dhe pak ne jug të Alpeve, dhe informatat ndalojne për 1500 vjet më parë. Tani ne do të kemi një mjet te fuqishëm,duke krahasuar unazat e rritjes,per te na furnizuar me nje informacion me interes arkeologjik. "
Re: Shkenca dhe gjallesat
Krokodili
Krokodili është zvarranik që bën pjese në rendin Crocodilia në familjen Crocodylidae ku si përfaqësues kryesor është Krokodili i Nilit ose Crocodylus niloticus. Është i përhapur në Afrikë, në jug të Saharës, përgjatë Nilit dhe në Madagaskar. Është në gjendje të jetojë në të gjithë ambientet ku është i pranishëm uji, qoftë në pellgje apo dhe në dete të hapur.
Krokodili i Nilit është një nga 13 llojet e familjes Crocodilidi, që janë krokodilët e vërtetë. Nga të afërmit e tij janë aligatorët dhe kaimanët. Këta zvarranikë jetojnë në zonat tropikale dhe nëntropikale të Azisë, Australisë dhe Amerikës. Besohet se krokodilët janë rreth 200 milion vite të vjetër dhe se kanë mbijetuar gjatë tërë kohës edhe përkundër zhdukjes së dinozaurëve rreth 65 milion vite më parë.
Është zvarraniku më i madh në Afrikë. I gjatë deri në 6 metra nga maja deri në bisht, dhe peshon mbi 900 kg. Me nofullat e tij të fuqishme, krokodili është një rrezik vdekjeprurës për kafshët që jetojnë në të njëjtin ambient me të. I fshehur nën ujë, pret vetë momentin e duhur për të sulmuar. Është në gjendje të rrijë i zhytur për më shume se një orë ne pritje të gjahut.
Me fuqinë e madhe që ka, është në gjendje të tërheqi një zebër të rritur në ujë në pak sekonda. Dhëmbët e fortë e të mëdhenj i japin mundësinë të shkëpusë copa të mëdha mishi nga gjahu. Dhëmbët i rriten vazhdimisht dhe ata më të konsumuar hiqen vetë kur dalin dhëmbët e rinj. Sytë janë të vendosur në lartësi të kokës, në mënyrë që krokodili të vëzhgojë arritjen e gjahut kur ai ndodhet i zhytur nën ujë.
Flegrat e hundës, të ndodhura në lartësi të nofkave, i bëjnë të mundur krokodilit të marri frymë kur trupi është i zhytur. Një shtresë e hollë lëkure i mbyll flegrat për të mos lejuar futjen e ujit. Me ndihmë e këmbëve të fuqishme e të kthetrave, krokodili zvarritet në brigjet e lumit me një shpejtësi të mahnitshme.
Femra përdor thonjtë e fortë edhe për të hapur një vrimë në tokë ku do të depozitojë vezët. Bishti muskulor ka një rol shtytës por dhe drejtues në ujë. Është dhe një armë e fuqishme, një fshikullim i bërë me të mund të hedh poshtë dhe një kafshë me përmasa të mëdha.
Krokodili i Nilit mbijeton kudo që ka ujë. Zë pellgje me ujë, lumenj, liqene, rezervuarë dhe në shumë zona të kontinentit afrikan dhe deri në Madagaskar, përgjatë bregut juglindor. Në periudhat e thatësirës mund te bëjë edhe 25 km në kërkim të ujit, pa të cilin nuk mund të jetojë. Mund të kalojë edhe periudha të shkurtra edhe në ujëra të kripura; ekzemplarë të rrallë janë vënë re të jetojnë edhe në kanalin midis kontinentit dhe Madagaskarit.
Gjatë sezonit të shirave, krokodilët e rinj shpesh zënë pellgje me ujë dhe më pas transferohen ne vende më të mëdhenj kur janë rritur.
Në krahasim me gjitarë dhe shpendët, pjesa më e madhe e zvarranikëve nuk ka një sistem rregullues të temperaturës. Për tu ngrohur ose për tu freskuar krokodili e bën në mënyra te tjera. Në mëngjes shtrihet nën diell për tu ngrohur.
Me kalimin e kohës, me rritjen e temperaturës, duhet të mbajë gojën hapur për të penguar një ngrohje të tepruar të trupit. Ndonjëherë zgjedh edhe hijen e pemëve ose zhytet në ujë. Në periudhat më pak të nxehta, krokodili zhvendoset në vendet ku uji është më i thellë. Këtu ai rri i palëvizur dhe mund të mbijetojë në këto kondicione edhe për një vit të tërë pa ngrënë.
Një krokodil i Nilit në moshë te pjekur vret dhe ha çdo lloj kafshe që mund ti dali në gjuajtje. Është një gjahtar i zoti dhe ndjek pretë e tij si në tokë ashtu dhe në ujë. Fauna që gjendet ndryshon në një rajon në tjetrin dhe luan një rol të rëndësishëm në madhësinë e krokodilit të rritur; në zonat e pasura me gjah krokodili i Nilit mund të arrijë një gjatësi prej 6 m.
Krokodili nuk është në gjendje të përtypi sepse dhembët e gjatë nuk arrijnë të presin o të zvogëlojnë ushqimin, prandaj atij i mjafton ta copëtojë mishin dhe ta hajë me copa të mëdha. Në qoftë se një kafshë është shumë e madhe për tu ngrënë për një herë, krokodili ruan një pjesë nën ujë.
Krokodili i Nilit shtohet në sezonin e thatësirave, prandaj dhe vezët hapen në periudhën e shirave. Me qenë se çdo mashkull kërkon të çiftëzohet me sa më shumë femra të jetë e mundur, shpesh herë verifikohen dhe zënie midis kundërshtarëve.
Mbas çiftëzimit, femra hap një vrimë pranë bregut të ujërave dhe depoziton nga 25 deri 100 vezë me guacë te butë njësoj si lëkura. Vezët e krokodilit janë të vogla e të gjata rreth 5 cm. Krokodilët e rritur janë gat 4000 herë më të rëndë sesa veza nga ku dalin. Foleja ruhet pë rreth tre muaj, koha e duhur që vezët të hapen. Në se temperatura e ngrohjes së vezëve është më e ulet se 29 °C, të gjithë të sapo lindurit do të jenë femra.
Kur të vegjlit janë gati për të dalë, lëshojnë një zë gërdhitës. Është sinjale që nëna te lëvizi dheun dhe të ndihmojë të vegjlit të dalin në sipërfaqe. Në se ndonjë i vogël ka vështirësi për të dalë nga veza, nëna vet merr masa me thyerjen e saj. Pas daljes, nëna mbledh të vegjlit me gojë dhe i con në vende të sigurta në ujë, duke ndenjtur pranë të sapo lindurve për katër javë në mënyrë që ti mbrojë nga sulmet e gjahtarëve.
Krokodili i Nilit nuk ka rrezik zhdukjeje. Por gjithsesi shumë zona te ambientit natyral ku ai jeton janë shkatërruar nga njeriu dhe popullsia e krokodilëve është ulur. Krokodili ka qenë dhe objekt i një interesi të veçantë gjuetie, që kishte si objektiv lëkurën edhe mishin e tij. Zhvillimi i fermave që rrisin krokodilët për arsye tregtare ka bërë të mundur uljen e presionit mbi popullatën e krokodilëve të egër brenda territoreve natyrale.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Vrasesi i ''tmershem'' i milingonave
Njihuni me "vrasësin e paguar" te insekteve. Ky insekt vret milingona dhe pastaj kryen grumbullimin mbi kurrizin e tij!
Disa shkencëtarë besojnë se insektet e vrara,i hedh në shpinën të tij si një mënyrë për t'u mbrojtur nga grabitqarët si merimangat..
Këta shkencëtarë besojnë se bug ben rolin e vrasësit duke përdorur kufomat, si një mekanizëm mbrojtës për t'ju shmangur armiqve. Por shkencëtarë të tjerë besojnë se insekti është vetëm një vrasës vicioz, i cili i pëlqen për të treguar forcen e tij "vrasese".
Fotografi Peng Ping Guek, nga Malajzia, vendosi për ta dokumentuar strategjinë e mahnitshme te maskimit te ketij insekti duke përdorur makrofotografinë.
Ai thote: "Këto insekte vrasese janë mjaft të vogla, më pak se 1 cm, kështu që kam përdorur kamera të vërteta dhe i kam vene në dispozicion, te cilat me kane lejuar mua për të shkuar përtej kufirit maksimal 1:1 te makro lentes se zakonshme pa patur nevojë për ndonjë shtesë .
"Sjellja e ketij insekti është vërtetë absolutisht magjepsëse. Ai i vret milingonat,duke i mbushur me nje enzimë dhe milingonat thahen, atëherë i vë kufomat mbi kurrizin e tij për tu maskuar, ka shumë të ngjarë si një formë e mbrojtjes kundër grabitqar të tjera si merimanga.
"Kaloja rreth 30 minuta per fotografimin e këtyre vrasësve,sa herë që unë e gjeja një të tillë.
http://weeklyworldnews.com/headlines/47522/assassin-bug/
Re: Shkenca dhe gjallesat
Nje kerpurdhe e jashtzakoneshme....
Që nga fillimet e praktikave shëruese të shamaneve, që datojne më shumë se 50.000 vjet më parë, njerëzimi është duke kërkuar për përbërësit jetesor,ne menyrë që të përgatiten zgjidhjet përfundimtare, një kurë universale. Ndër përbërësit më te kerkuar,ishte Cordyceps sinensis,nje tip kerpurdhe,me një substance qe eshte nderuar masivisht që në Kinën e lashtë,ku përdorimi i saj ishte i rezervuar vetëm për familjen mbretërore. Analizat kimike kanë treguar se perbersit e supozuara të kesa kerpurdhe janë të jashtëzakonshme dhe shumë më tepër se një paragjykim apo nje folklor i thjeshte.
Cordyceps sinensis sot është trajtuar si një brez i ri i kërpudhave qe përdoren aktualisht nga industria farmaceutike, si dhe një shtesë diete nga konsumatorët më të informuara që janë në kërkim të alternativave për trajtime më të lehta për kancerin, AIDS si dhe te një game të gjerë të problemeve të tjera shëndetësore që lidhen me sistemin imunitar.
Të etur për të jetuar, njerëzit janë të gatshëm të provojnë lloj-lloj recetash, duke menduar se sëmundjet, edhe ato më të këqijat, do t’u largohen trupave të tyre. Këtë herë, shpresa për shërim ka sjellë Cordyceps sinensis,kjo kerpurdhe me oregjine nga rajonet kineze te Tibetit e cila po bën histori.
Receta me ilacin e kerpurdhes tibetiane,po përhapet së fundmi kudo ne bote,por edhe ne vendin tone,ku receta e së cilës ende nuk ka autor e bashkë me të një fletë formati, ku janë shënuar të gjitha mënyrat e përdorimit të kurës, vetitë kuruese të saj si dhe përgatitjen e recetës. Ajo duket tamam si një legjendë e largët, nga e cila njerëzit presin shpëtimin.
Përse përdoret kërpudha tibetiane
- Rregullon dhe ekuilibron sistemin imunitar të trupit
- Shëron sëmundjet e zemrës dhe enëve të gjakut, si dhe shpërbën kolesterolin (yndyrën) në enët e gjakut
- Shëron sëmundjet e pankreasit, mëlçisë dhe shpretkës
- Pastron rrugët e kalimit të lëngut biliar (të fshikëzës së tëmthit) dhe tret gurët e formuar aty
- Shëron sëmundjet e veshkave dhe kontrollon rrugët urinare
- Shëron sëmundjet e stomakut dhe të zorrëve, zhduk ulçerat
- Forcon veprimin e antibiotikëve dhe mjekon pjesët e infektuara në të gjithë organizmin
- Rregullon tensionin e gjakut
- Mjekon kancerin dhe pengon zhvillimin e metastazave
- Pengon plakjen e shpejtë
-Heq dobësinë trupore dhe lodhjen nga stresi
- Përmban çdo vitaminë të nevojshme për jetën.
Çfarë e bën te rëndësishme Cordyceps sinensis(kepurdhen tibetiane) në trajtimin e kancerit, është fakti se përmban beta-glucans dhe polysaccharide. Kur sheqernat janë duke u shperbere,shume molekula të oksigjenit lëshohen në nivel qelizor, me pasoja te mrekullueshme,duke shkatërruar ato qeliza kancerogjene menjëherë. Cordycepsi,me një nga komponimet e saj(nucleosides), pengon mekanizmat e riparimit të ADN-së dhe është ndoshta përgjegjës për efektet e saj antivirale tek HIV.
Extrakti i Cordyceps sinensis
Në ditët e sotme në fushën e kërpudhave medicinale,mbretëron shumë konfuzion ne lidhje se nga cila organe te produktit kerpudhor është më e mirë për t'u përdorur. Komponentët e ndryshme të kërpudhave janë përdorur si komponime diskrete(te vecanta). Produkti përgjegjës me perbersit kimike aktiv te kërpudhes është organi i frutikimit, kurse nga miceli nxirret një ekstrakt qe standardizohet me pak i veçantë,megjithate kjo çështje nuk është aq e qartë se sa mund të duket.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Ujku specie drejt zhdukjes
Në të kaluarën e largët trojet e ujqve shtriheshin në një hapësirë të gjerë të planetit, nga Evro-Azia deri në Indi dhe Japoni, dhe nga Amerika Veriore deri në Meksika. Ujqit gjallëronin në tunda, në stepa, në zona pyjore, dhe rrëzë shkretëtirave. Por edhe Evropa, në historinë e saj ishte e mbushur plotë ujq,midis te cileve kishte edhe specie kanibale,qe me kalimin e shekujt ato filluan zhdukjen,si rezultat i te ushqyerit brenda llojit.
Thëniet e trashëguara për ujkun si bishë e rrezikshme, gjakpirëse apo dinake i zmadhojnë aftësitë dhe vetit reale të tij. Ujku gjithnjë përpiqet t'i shmanget ballafaqimit me njeriun, për jetën e të cilit ai zakonisht nuk paraqet ndonjë rrezik.
Gjatë gjuetisë është i durueshëm dhe gjuan edhe tufa të kafshëve si dhenë e dhi shtëpiake që janë zakonisht nën përkujdesen e qenve. Ka ndodhur që ujqit të kenë sulmuar strehimore të arinjve, dhe raste të kanibalizmit në mesin e ujqërve. Mirëpo ushqimi i tyre, sidomos në verë, përbëhet kryesisht nga kafshë të vogla dhe shpezë, dhe fruta të ndryshme.
Ujku është kafsha më e madhe e llojit të qenve në Evropë, në Azi dhe në Amerikën Veriore. Si çdo përfaqësues i kësaj familjeje, ujku nxiton dhe mban vrapin për një kohë të gjatë. Shqisat e të dëgjuarit dhe të nuhaturit i ka shumë më të zhvilluara se shqisën e të parit. Ujku jetën e tij e gjallëron përbrenda familjes apo ndonjë grupi të llojit të vet të përbërë nga 10 deri 15 anëtarë. Shkon së bashku në grup në gjueti.
Sot, në Evropë kanë mbetur vetëm mbeturina të trojeve të ujqve në malet e Spanjës, e Italisë vendet skandinave si dhe tek ne në Ballkan. Paraqitja më e shpeshtë e ujqve në Evropë ndodh në pjesët lindore të saj, posaçërisht në Karpate. Ujqit gjatë dimrit tërhiqen edhe në vende larg trojeve të zakonshme të tyre. Sipas studimeve më të reja ujku është paraardhësi i gjitha racave të qenve shtëpiak, me një fjalë ujkun shtëpiak, ujkun e zbutur ne e quajmë qen.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Krahu hidrofil i brumbullit te Namibis
Rreth 900 milion njerez ne bote nuk kane uje te pijshem.Ne shume zona u bie barra grave e femijeve te bejne rruge te gjata qe te gjjne uje e pastaj ta mbartin deri ne shtepi.''Me duket e tmerrshme qe te varferit duhen te ecin ore te tera cdo dite,vetem e vetem qe te sigurojne nje nevoje baze''-thote Shrerang Catri,inxhinier ne Institutin e Teknologjise ne Masacusets.Per te lehtesuar situaten,Catri dhe koleget e tij po hulumtojne tekniken e mbledhjes se ujit nga mjegulla,dhe burim frymezimi kane brumbullin e Namibit.
Cdo mengjes,nje mjergull pershkn per pak caste shkretetiren e Namibise ne Afrike.Brumbulli i Namibit nuk le ti ike ky rast,por kthehet kundrejt eres tamam ne kendin e duhur.
(Eshte verejtur se dhe lloje te tjera brumbujsh e mbledhin ujin ne menyre te ngjashme.)
Gungat ne krahe perbehen nga nje lende hidrofile qe terheq lageshtine.Dora-dores qe lageshtia shtohet,pikezat zmadhohen.Pastaj,nga forca e rendeses dhe ngaqe ulluket mes gungave jane te papershkueshem nga uji,pikezat rreshqasin ne krahe dhe futen ne gojen e brumbullit.
Catri dhe bashkepunetoret e tij duan te perdorin nje parim te ngjashem qe te mbledhin uje te pijshem per njerezit.Sdo mend,njerezve u duhet me shume uje per te mbijetuar se ci duhet brumbullit te Namibit.Gjithashtu,financimi i kesaj sipermarrjeje paraqet veshtiresi kolosale.Tani per tani,mbledhja e ujit nga mjegulla qe ta perdorin njerezit,mbetet ''nje pune ne rruge e siper''-shprehet Catri.
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Points : 1816
Reputation : 14
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Oktopodi ''Dumbo''
Një oktapod që rrallë ndodh që të levizi ne ujrat e kthjellët,si nje belerine në habitatin e tij natyral,thellë në oqean. Këto octopode kanë dy pendë të veçanta në kokë që i bëjnë ato të duken si ''boos'',dhe të njohur kundërshtarë fantazma
Në sajë të dy pendeve mbi kokën e tij, edhe pse keto mund të duken se veshë, kjo krijesë e veçantë u nderua me titullin e ''oktapodi dumbo''.
Emri shkencor ''Bathynectes Grimpotheuthis'' i kësaj kafshe të veçantë qe jeton e zhytur në rreth 1250 metra thellë në Paqësor,dhe rreth 2000 metra larg nga brigjet e Shteteve të Bashkuara,vetem një kamera mund te na i sjelle qe ta shohim kete baletmaester te vertete.
Studiuesit në Universitetin e Uashingtonit kanë qëne te angaxhuar për ta regjistruar ne film me pajisje nano-robotike. Hulumtimi është kryer në vitin 2005, por vetëm kohët e fundit u hodh në video dhe per dashamiresit e shumte zoo-biologe.
Oktapodi dumbo është një kafshë shumë e rrallë në këtë vend të veçantë dhe e bën kërkimin e zbulimin e tij goxha te sukseshem. Ky oktapod jeton në afërsi të vullkaneve nënujor në verilindje te Oqeanit Paqësor. Ata janë të vetmit në familjen e cephalopodeve, për të jetuar aq thellë.
Ky cephalopod lëvizin shumë ngadalë në mënyrë që të kursejnë energji, të cilen e perdorin për të lundruar me sistemin klasik shtytës,ashtu si të gjitha llojet e octopodeve,te kordinuara me lëvizjet e sinkronizuara me nje finese te rralle. Në përgjithësi këto octopode jetojnë në thellesi nga 100 deri ne 4000 metra, dhe ushqehen me krustace dhe molusqe të llojeve të ndryshme.
Ashtu si shumica e banorëve të ujrave të thella, oktapodi Dumbo nuk kanë pigmente që mund ti përdorin në mjedise pa dritë. Për shkak të mungesës së diellit, i cili nuk mund të arrijë nivele të tilla të thella, këto kafshë kanë sisteme shikimi shumë të ulëta dhe me sytë e tyre të mëdha mund të zbulojnë ndonje rreze drite .
Shihni nje video kaq te bukur
Re: Shkenca dhe gjallesat
Peshku ''Oar'',ose peshku i rreme
Peshku ''Oar'' është një specie që mund të arrijnë 11 metra në gjatësi,mund te gabohet shpesh ne vlersimin e tij duke e percaktuar si një përbindësh deti.
Në Itali është quajtur "Mbreti harenga" për shkak se ai është trajtuar neper shkolla dhe nga kritika,si peshku gjarpër ''Regalico'' dhe si "peshk i rrem" dhe thuhet se eshtë një Regalico,ndoshta nga emri shkencor i vetë peshkut.
Emri shkencor: Regalecus glesne: Regalecidae,Rendi: Lampridiformi
Pershkrimi: i takon një familje peshqish shumë e madhe,me një trup ne forme shiriti te gjate. Eshte i pajisur me fshikëzat notuese.Formë e stergjatur dhe me përmasat e mëdha,duket se disa mostra,qe nga përshkrimet te jep iden e gjarprit mitik te detit, edhe sepse ai mund të notojë në sipërfaqe.
Abitati:specie batipelagica qe mund jetojë,që nga sipërfaqja e detit deri ne 3000 m thellesi.Herë pas here kapet thellë nga rrjetat e gjata te peshkarexhave,por ne ka raste qe kapet edhe ne sipërfaqe të detit të hapur me grepa moderne.
Përmasat:Tejkalon mbi shtatë metra gjatësi.
Shpërndarja:gjindet rralle, ka raportime në Mesdheun perëndimor, sidomos në detin Tirren ose i quajtur ndryshe,deti etrusk.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Shkencëtarët prodhojnë energji elektrike nga viruset
Shkencëtarët kanë zhvilluar një mjet me të cilin do të përdorin viruset në furnizimin e pajisjeve të vogla me energjielektrike.
Në botë gjithnjë e me shume,me zgjerimin e nanoteknologjisë, shkencëtarët në SHBA janë duke punuar në përdorimin e viruseve te padëmshme ne prodhimin e energjisë elektrike ne pajisje të vogla elektronike të tilla si ekrane LCD.Metoda për krijimin e kësaj energjie është i njohur si fenomeni piezoelectricitet,pra prodhim e akumumulim ngarkesash me ''stres'' mekanik, të tilla si presion apo dridhje.
Puna mund të çojë një ditë në zhvillimin e gjeneratorëve të vegjël elektrike që do të përshtaten në këpucët tona dhe do na lejojne të karikojme një telefon celular, ndërsa ne do ecim. Keta gjeneratore elektrike gjithashtu mund të përdoren edhe ne shkallët e shtepise,ku ne ushtrojme presion gjate levizjes mbi to...
per me shume klikoni linkun...
http://www.mnn.com/green-tech/research-innovations/stories/scientists-generate-electricity-from-viruses
Re: Shkenca dhe gjallesat
Krijesat më të cuditshme të Antarktidës
Nga peshqit me antixhelë të inkorporuar tek sfungjerët prej xhami, ja disa nga kafshët më të cuditshme që popullojnë ambjentin tonë më ekstrem të Tokës
Re: Shkenca dhe gjallesat
Merimanga Zeber
Një studim i publikuar në vitin 2006 kishte sugjeruar se merimanga zebër (Aphonopelma seemanni) mund të prodhonte fijet e mëndafshit me këmbët e saj, njelloi si SpiderMani tek filmi. Por përsëritja e atij eksperimenti, së bashku me studimet e reja, sugjerojnë se nuk është e mundur te riprodhohej kjo fije. Në fakt, ''magazinat'' në këmbët e merimangës se madhe që bëjnë mëndafsh , disa shkencëtarë mendojnë se ato fije përdoren nga insekti si kimiosensore dhe jo si rrjeta te zakonshme.Keto kimiosensore perdoren nga merimaga zeber per te marre sinjale,kur ne afersi te territorit afrohen viktimat e saj.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Shqiponja majmun-ngrënëse e Filipineve
Shqiponja Filipinase,ose shqiponja majmun-ngrënëse e Filipineve është një lloj shumë i madh i shqiponjave, i cili rritet vetëm në malet tropike të Filipinëve. Më 1896 është gjetur nga shkencëtari britanez John Whithead. Llojin e ka emëruar sipas babait të tij Jeffery Whitehead. "Phitecophagus" e ka domethënien "Majmun-ngrënës". Emri i tij në gjuhën filipine është Haribon (Rrjedh nga "Haring" (Mbret) dhe "Ibon" (Zog). Presidenti Filipinas në vitin 1978 i'a ndërroj emrin nga "Monkey-eating eagle" në "Philippine Eagle" dhe në vitin 1995 e emërojë këtë Shqiponjë si emblemë nacionale dhe stemë të shtetit.
Emrin "Monkey-eating eagle" (Shqiponja majmun-ngrënëse) e muar sepse nga banorët e vendit është raportuar se kjo Shqiponjë ushqehet vetëm me majmunë; Prej kësaj del emri shkencorë grek phitecus (Majmun) dhe phagus(ngrënësi i). Studimet e mëvonshme pastaj treguan se ushqehej edhe me gjarpërinjë të mëdhenj, mace të egra e varanë
Shqiponja Filipinase e arrin një gjatësi prej 91 deri 112cm dhe një gjatësi të krahëve prej 180 deri në 220cm. Femrat me një peshë 5 deri 8kg janë më të rënda sesa meshkujt që arrijnë 4 deri 6kg. Edhe për nga gjatësia femrat me deri në 112cm gajtësi janë më të gjata se meshkujt që arrijn gjatësi rreth 91cm. Për nga gjatësia Shqiponja Filipinase është më e gjata Shqiponjë në botë.
Krahët e këtij lloji janë më të shkurtër sesa krahët e llojeve të tjera të mëdha të Shqiponjave të cilat jetojnë në vende më të hapura (siq janë, Shqiponja Luftëtare, e Shqiponja e Stellerit), por kanë krahët më të gjerë prej të gjithë Shqiponjave. Sqepi i tyre i madh e i fortë është shumë i lakuar. Kurora dhe kreshta janë të verdha me vija ngjyrë kafe.
Pjesa e sipërme ka ngjyrë kafe të errët dhe me ngjyrë të qelët në skajet e krahëve.Bishti i gjatë ka ngjyrë kafe me vija të zeza dhe majen e bardhë. Shqiponjat Filipinase jetojnë shumë gjatë. Një Shqiponjë Filipinase e mbajtur në një kopshtzoologjik në Romë jetojë mbi 60 vjet.
Taksonimia e Shqiponjes Filipinase nuk është e sigurt. Përpara atë shkenctarët e shihnin si një të afërt me shqiponjen Harpyie dhe Morphnus, ose si një i afërm i Harpyopsis. Kjo teori nuk u tregua e qëndrueshme, sepse sipas analizes së DNA-së në Univerzitetin e Miqiganit u tregua se: Këto 3 lloje janë të lidhura me Shqiponjen Filipinase, por jo ngushtë.
Më parë është menduar se kë lloje janë të lidhura ngusht me njëra tjetrën përshkak të përmasave të tyre, vendit ku jetojnë dhe shprehit e ngjashme që kanë treguar. Këto ngjashmëri tani besohet se janë rezultat i evolucionit konvergjent. Tash është duke u besuar se Shqiponja Filipinase është shumë e afërt me Shqiponjat shumë më të vogla, Shqiponjat Gjarpërngrënëse.
Ushqimi kryesor i Shqiponjave Filipinase është Cynocephalus volans dhe Paradoxurus hermaphroditus, po deri vonë mendohej se si ushqim kryesorë e kishte majmunin. Gjahu primar i saj varion prej ishullit në ishull. P.sh. Cynocephalus volans janë gjahu i preferuar i saj në Mindanao, por në Luzon nuk i hanë edhe aq shumë. Gjahu i preferuar i tyre në Luzon ende nuk dihet. Ushqim tjetër janë Gjarpërinjtë, hardhucat, zogjtë e tjerë grabitqarë etj. Ka raportime se kanë ngrënë derra të rinjë dhe qenë të vegjël. Mendohet se në disa lokacione Lemurët fluturues të Filipineve, përbëjnë 90% të ushqimit të tyre. Nganjëherë qifti del në gjahë për majmuna, njëra Shqiponjë i habit majmunët dhe i ndanë, kurse tjetra shqiponjë sulmon pa e vënë re majmunët dhe e kap ndonjërin prej tyre.
zonat ku djendet shqiponja
Para disa dekadave Shqiponja Filipinase ishta e gjindshme në malet tropike të Luzonit, Samarit, Leytes dhe Mindanaos. Në ishullin e Leytes Shqiponjat Filipinase mendohet se janë zhdukur komplet. Në ishullin Samar jetojnë diku rreth 6 qifte. Më së shumti jetojnë ishullin Mindanao. Në ishullin Mindanao jetojnë 82 ose maksimum deri në 233 cifte.
Këto Shqiponja në Mindanao mund të gjinden në Mount Apo dhe Munt Kitanglad, në Luzon mund të shihen në Sierra Madre National Park. Disa banorë autokton të Palawanit (ishull provincë në Filipine) kanë gjetur Shqiponja Filipinase. Disa janë në mbrojtje të Palawan crocodile Farm. Këto Shqiponja janë gjetur nga ultësirat më të vogla gjer në lartësitë 1.800 metra mbidetare. Vlerësohet se 9.220 kilometra katror e malit të vjetër mbetet në dispozicion të zogut. Kjo përfshin një sipërfaqe totale prej 146.000 kilometra katror.
Shumimi
Shumimi
Cikli komplet i shumimit të kësaj Shqiponje përmban 2 vjet. Femrat pjeken me mbushjen e pesë vjetëve, kurse meshkujt me shtatë. Si shumë Shqiponja edhe Shqiponja Filipinase është monogame, pra do të thotë se qifti rri bashk deri në fund të jetes së tyre. Nëse njëri ngordh, tjetri shikon për një partner tjeter. Shikimi për partner fillonme ndërtimin e foles dhe Shqiponja rrinë afër foles së tyre.
Pra, vendi luan një rol të madh në gjetjen e partnerit. Gjetja e partnerit sipas raporteve fillon në korrik. Qelja e vezëve fillon ndërmjet shtatorit dhe shkurtit; zogj në ishuj të ndryshëm nuk e kanë kohen e qeljes së njejt, sepse kjo n'varet edhe nga ushqimi e nga rënjave e shirave. Folet i nërtojnë në një dru të lartë me kurorë të hapur. Folet ndërtohen në një lartësi prej mbi 30m.
Shqiponja shpesh e përdorë të njejtin vend edhe për tjerë zogj. 8 deri 10 ditë para se të lëshojë vezen Shqiponja bjen në një trans e quajtur letargjia e vezës. Në këto ditë Shqiponja nuk han, nuk pin ujë shumë dhe i mban krahët të varur. Normal lëshohet vetëm një vezë vonë pasdite, por është raportuar se kanë lëshuar nga 2 vezë.
Nëse veza nuk celë ose zogu ngordhë, atëhere Shqiponja në vitin tjetër do të bëjë tjetër vezë. Veza qal pas 58 deri 68 dite. Më së shumti mbi vezë rrin femra, gati gjat gjithë ditës dhe përgjat tërë natës. Të dy prindërit kujdesen për të voglin deri sa t'i mbush shtatë javë. Pas katër ose pesë muaj mund i vogli të fluturoj.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Shqiponja me kreshtë
Shqiponja me kreshtë llojë Shqiponje gjini në vete, në familjen accipitridae, të rendit falconiformes. Jeton në viset tropike të Afrikes në jug të Saharasë. Ky lloj i papërzieshëm me llojet e tjera të Shqiponjave nga ngjyra e tij e zezë dhe kreshta të cilen e mban në kokë.
Shqiponja me kreshtë është shpend grabitqar me madhësi mesatare. Meshkujt kanë peshë 0,9 deri 1,4kg, kurse femrat ndërmjet 1,4 e 1,5kg. Gjatësia e trupit është 50 deri 58cm. Ana shpinore në përgjithësi është e zezë. Bazen e krahëve jashtë e ka të bardhë, kurse në brendi baza e krahëve është e bardhë e mbështjellur me të zezë. Edhe pjesa barkore ka ngjyrë të zezë.
Si te të gjithë Shqiponjat këmbët i ka të mbuluara me pendla deri te gishtat e këmbëve. Sqepi i tyre ka ngjyrë të përhimt të mbyllët, gishtat e këmbëve i ka të verdhë. Irisi i syrit të tyre mund të jetë e verdhë, e portokallt mund të shkoj deri në ngjyrë kuqe të kaftë. Shqiponjat e reja nuk dallohen lehtë nga ato të vjetrat, ngjyra e tyre është një ngjyrë kafe shumë e mbyllët dhe bishti i tyre është më i ngushtë.
Gjinia Lophaetus është monotip, Lophaetus occipitalis është lloji i vetëm. Sipas disa hulumtive molekularo-gjenetike kjo gjini ndoshta nuk është e qëndrueshme, "kusherinjtë" e tij më të afërt janë Shqiponja Britëse dhe Shqiponja Predhë. Sipas kësaj ky lloj duhet të ishte në Gjininë Aquila.
Shqiponja me kreshtë është gjahtar i cili mund të rrijë me orë në një lisë (ose diku më lartë se toka) deri sa të sheh një kafshë të cilen mund ta hajë. Ushqimi përbëhet më shumë prej gjitarëve dhe shpezëve të vogjël të cilët jetojnë në tokë. Gjuan edhe hardhuca, gjarpërinjë, peshqi, insekte dhe gaforre, por ha edhe pemë.
Shumimi
Foleja ndërtohet në drunjë. Në fole lëshon 1-2 vezë të bardha me njolla të kafta; dhe ruhet më shumë nga femra. Pas 42 ditësh vezët qelin; Shqiponjat e reja pas 53-58 ditë mund të fluturojnë. IUCN mendon se rreth 10.000-100.000 individë të këtij lloji ekzistojnë (nuk ka informacione të sakta), pra është kategorizuar "Least Concern" (jo e rrezikuar)
Re: Shkenca dhe gjallesat
Brumbulli qe zbulon nxehtesine qindra km larg.
Ne jemi të prirur të mendojme se jane permasat fizike te nje kafshe ato qe percaktojne kompleksitetin e sjelljeve te saj.Por me një demonstrim faktit rezulton se, në mbretërinë e kafshëve, shpesh madhësia nuk ka rëndësi,mbasi tek një lloj i veçantë i brumbulli eshte zhvilluar një sistem kompleks në zbulimit e temperatures.
Tek brumbujt e gjinise Melanophila,te quajtur edhe "brumbujt e zjarrit," janë të njohura aftesite për kerkimin e burimit te ngrohjes,qofte edhe burime ekstreme,si ne çdo zjarr natyrore ose zjarr te shkaktuar artificialisht nga njerzit.
Një rast mbetet i njohur ne histori,ai i një zjarri te 10 gushtit 1925 në Kaliforni,ku një tanker nafte shpertheu ne zjarr. Flakët arritën në lartësinë prej 100 metrash, dhe u desh dy ditë për ti shuar ato.
Gjatë zjarrit, zjarrfikësit vënë re një numër të pabesueshëm të brubujve rreth e përqark flakëve te zjarrit. Sjellja e tyre tashme ishte i njohur mirë, pasi ky lloj Brumbulli tërheqiqej nga të nxehtit, dhe ky terren me zjarr perbente habitatin e tij ideal.
Po keshtu zjarret e shkalktuara në pyje,jane gjithashtu territore per habitatin e tyre natyror edhe ne se ky territor mund te jete më shumë se njëqind kilometra nga zjarri.Per rastin e mesiperm ne fjale te zjarrit te 10 gushtit 1925, shtrohet pyetja,si kishin arritur keta brumbuj qe ishin rreth 130 km larg të kuptonin se ku do të shkonin në distanca të tilla të mëdha?
Siç u përmend më lart, brumbujt shtohen në hirin e zjarrit te drureve qe ende digjen,ku femrat i lëshojnë vezët e tyre. Ne te ardhmen larvat qe do të dalin ushqehen me tul druri,drure te cilet jane te pa cenuar nga ata demtuesit natyrore të një peme të gjallë.
Por cndodh me brumbullin e zjarrit..?Për të gjetur vendin e përsosur për të leshuar vezët e tyre, secili brumbull ka sensorë të veçantë në ciftin e dytë të këmbëve. Këta sensorë janë në gjendje për të zbuluar rrezatimin infra të kuqe,te emetuar nga një zjarr,me organelet e vogjël (deri në 70 mikrorganel për çdo sensor), të cilat përmbajnë brenda tyre ujë.
Uji i këtyre organele tentojn të zgjerohen,nëse një receptor i nënshtrohet rrezatimit ngrohes,receptor që ndodhet në bazën e qeses që përmban ujin.
Është një fenomen shumë i sofistikuar, sidomos për një insekt kaq të vogël dhe relativisht primitive, por deri tani,ketyre sensoreve brumbulli i beson plotesisht qe ata te zbulojnë nxehtësinë e zjarrit në distanca të medha.
Duke u kthyer tek zjarri në Kaliforni, në fakt, popullsia e brumbujve te zjarrit qe u gjenden rreth tij ate 10 gusht,jetonte në një pyll në Sierra Nevada, rreth 130 km larg.Si eshte mundur për një brumbull zjarri, të zbuluar një zjarr kaq te larget?
Sipas Helmut Schmitz ne 'Universitetin e Bonit, rrezatimi infra i kuq është mënyra më e mirë për të zbuluar një zjarr në distance të gjatë.Brumbujt janë aktive gjatë ditës,dhe kur një flakë është shumë e vështirë për të dalluar,ata përdorin vetëm spektrin e dukshëm optik.
Këto insekte janë gjithashtu në gjendje për të zbuluar praninë e tymit, që transportohet lehtësisht nga era dhe ky eshte tregues jo shume i besueshme që ata vendosin drejtimin për të marrë.
Schmitz ka llogaritur se ngrohja e emetuar nga zjarri në Kaliforni, mori vlerësim nga sensorët termik të Brumbullit të zjarrit, dhe zbuloi se sensorët e këtij insekti janë aktivizuar në prani të 0,13-0,41 milliwatts për metër katror. Nëse kemi parasysh se nxehtësia e zjarrit ka qenë rreth 20 kilovat për metër katror, ajo është mjaft e mundur që brumbujt e kanë ndjerë praninë e zjarrit me flakë të mëdha në distanca të tilla të largëta.
Edhe pse çdo organelle që përbëhet nga sensorë termik të Brumbullit zjarri,mund të ndjejnë praninë e 0.6 vat për metër katror, veprimi i kombinuar i këtyre xhepave te ujit, arrin një saktësi mijëra herë mët e lartë.
Duket se sinjalet termike janë perceptuar nga brumbujt,me një kombinim të hollë te të gjitha të dhënave të mbledhura nga sensorët e ngrohjes në posedimin e tij.Insekt, për më tepër, mund të përdorin madje edhe një fenomen të quajtur "rezonancë stochastice", e cila shfrytëzon zhurma sfondi (në këtë rast, ngrohjen që vjen nga burime të tjera) për të maksimizuar ndjeshmërinë e sensorëve të stij termike.
http://www.ditadifulmine.com/2012/05/scarabeo-percepisce-calore-decine-di-km.html
Re: Shkenca dhe gjallesat
Balena e bardhë
Beluga ose balena e bardhë (Delphinapterus leucas) është një lloj i vecante i balenës Arktike dhe Sub-Arktike. Ajo është një nga dy anëtarët e familjes Monodontidae, së bashku me balenën trupvogël të arktikut. Këtij gjitari deti shpesh i referohen thjesht si beluga ose Kanarina e Detit për shkak të cicërimës të mprehtë. Beluga është mbi 5 metra e gjatë dhe me një ngjyrë të pagabueshme të bardhë e me një gungë të veçantë në kokë.
Për një perspektivë e mbrojtjes Beluga është konsideruar si një kafshë e rrezikuar nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës, por nënpopullimi në Inlet Cook në Alaskë është konsideruar e rrezikuar në mënyrë kritikë dhe është vënë nën mbrojtjen e Aktit "Speciet e rrezikuara" nga qeveria federale e USA.
Belugat meshkuj janë më të mëdhenj se femrat. Meshkujt mund të arrijnë gjatësinë 5,5 metra kurse femrat rritën deri në 4,1 metra. Meshkujt peshojnë nga 1100-1600 kilogram ndërsa femrat peshojnë 700-1200 kg. Ajo është më e madhe se shumica e Delfinëve, por është më e vogël se shumica e balenave më dhëmbë.
Beluga e rritura kanë ngjyrë të bardhë ose rrallë ngjyrë gri në të bardhë. Sidoqoftë, Balenat e vogla kanë zakonisht ngjyrë gri. Koka e Belugës është ndryshe nga ajo e balenave të tjera. Ashtu si pjesa më e madhe e balenave me dhëmbë ajo ka një petë të indit lyror të gjendur në në qendër të ballit. Beluga është e aftë ta ndryshojë formën e kokës së saj duke fryrë me ajër sinuset e saj. Ndryshe nga shumë delfinë dhe balena, vertebrat e qafës nuk janë të ndërthurura sëbashku duke i lejuar kafshës fleksibilitetin për të kthyer kokën e tij anash. Në pjesën e përparmë të gojës, beluga ka 8-10 dhëmbë në secilën anë të nofullës dhe një total prej 34-40 dhëmbë.
Beluga ka një kreshtë shpinorë më tepër si një pendë shpinorë. Mungesa e pandës shpinorë pasqyrohet në emrin gjinisë së një specieje apterus, fjalë grekë që do të thotë "pa krahë". Preferenca e evolucionit për një krehtë shpinorë sesa për një pendë shpinorë besohet nga shkencëtarët së është një formë e përshtatjes për kushtet nën akull ose ndoshta një mënyrë për ruajtjen e nxehtësisë. Ashtu si tek balenat e tjera, gjëndra tiroidë është relativisht e madhe në krahasim me gjitarët tokësorë (tri herë në pashë si një kalë) dhe mund të ndihmojë për të mbajtur të lartë metabolizmin gjatë okupacioneve verorë.
Trupi i Belugës është i rrumbullakët, veçanërisht kur është e ushqyer mirë dhe me një kon (pakësim) me pak problemë në kokë dhe në bisht. Koni i papritur në bazë të qafës së balenës i jep pamjen shpatullave, unikë midis balenave. Penda e bishtit rritët dhe behët gjithnjë e më e lakuar ashtu si dhe mosha e kafshës. Pendët e notimit janë të gjerë dhe të shkurtër -duke i bërë ata pothuajse si formë katrorë. Sytë e tyre janë po aq të mëdha sa koka e fokave.
Ushqimi
Beluga është një gjitar që noton ngadalë dhe ushqehet kryesisht me peshq. Ajo ha gjithashtu cefalopodë (oktapodë dhe kallamarë) dhe me krustace (Gaforre dhe karkaleca deti). Ajo e marr ushqimin zakonisht në shtratin e detit në një thellësi 1000 foot, por ato mund të zhytën të paktën sa dyfishi i kësaj thellësie. Në përgjithësi një zhytje për tu ushqyer zgjat 3-5 minuta, por Belugat janë vëzhguar duke u zhytur me më shumë se 20 minuta për një herë të zhytur.
Riprodhimi
Belugat femra zakonisht lindin cdo 3 vjet. Pjesa më e madhe e lidhjeve mas balenave ndodhin gjatë shkurtit dhe majit, por ka edhe lidhje që formohen në muajt e tjerë të vitit.
Periudha e shtatzënisë zgjat 12 deri në 14 muaj e gjysmë. Të vegjelit lindin gjatë një periudhë të zgjatur që ndryshon nga vendndodhja. Në Kanadanë Arktikë, të vegjelit lindin midis periudhës Mars dhe Shtator, ndërsa në gjirin e Hudsonit piku i periudhës së pjelljeve është në Fund të qershorit dhe në Cumberland, pjesa më e madhe e të vegjëlve lindin që nga fundi i korrikut deri në fillim të gushtit.
Të vegjelit e sapo lindur janë 1,5 metra të gjatë, peshojnë rreth 80 kilogram dhe kanë ngjyrën gri. Të vegjelit mbetën të varur nga nënat e tyre për të paktën dy vjet. Belugat meshkuj e arrijnë pjekurinë seksualë midis katër dhe shtatë vjet, ndërsa femrat e rrijne pjekurinë seksualë gjatë periudhës gjashtë deri në nëntë vjet. Beëlugat mund të jetojnë për më shumë se 50 vjeç.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Miniature Pinscher ose"Mbreti i Lojës"
Miniature Pinscher (Zwergpinscher, Min Pin, Nano Pinscher) është një qen race të vogël të tipit Pinscher, zhvilluar në Gjermani. Mini Pin ishin race e parë për të gjuajtur kafshë të dëmshme, veçanërisht minjte. Mini Pinscher, si qen gjahu i referohet tipareve të sjelljes e race dhe Zwerg do të thotë Xhuxh. Mini Pin është i njohur edhe si "Mbreti i Lojës".
Palltoja e tij ishte shumë i trashë dhe qeni në përgjithësi ishte më pak i rafinuar. Pamja e qenit ishte e lëne pas dore dhe ai quhej qen pune dhe jo "Mbreti i Lojës". Pjesa më e madhe natyrore e pamjes shkoi me vitet e mbarështimit për një qen te rafinuar e të vogël siç shihet tani. Min Pini gjithashtu tenton të ketë këmbët shumë të gjata, dhe një trup të vogël, te cila t ndonjëherë mund të bëjnë të duken mjaft komik. Si rezultat i trupit fleksibël, ai është i shkathët, ata janë në gjendje të rehatohen në pothuajse çdo pozicion. Në ditët e sotme Miniature Pinscher ka një gëzof të shkurtër të zi me kaf dhe të kuqërremte.
Mini Pinscher është një qen shumë besnik. Ata ambientohen shpejt ne familje. Fëmijët, veçanërisht, duhet te sillen mire dhe qete, në mënyre që ata të mos kafshojnë sepse Mini Pinet kafshojnë edhe pa arsye, sidomos te panjohurit. Ata e konsiderojnë veten si zoter të shtëpisë dhe nuk e shohin veten si trupvegjel. Min Pinet janë të gatshëm të shkojnë për gjah dhe të mbrojnë pronaret.
Krijesat interesante te Tasmanise
Gjate dites,natyra eshte e qete dhe asgje nuk pipetin.Por kur vjen nata,ne pyll jehojne ulerimat dhe piskamat qe te rrenqethin mishin.Nga vijne?Nga nje kafshe e lezetshme e familjes se marsupialeve me emer jo dhe aq te kendshem,''Djalli i Tansmanise''.Kur i sheh dhe i degjon,keto kafshe trupngjeshura mund te duken shume te egra,sidomos kur jane duke ngrene nje kafshe te ngordhur.Por kjo egersi s'eshte vecse nje blof
Djalli i Tasmanise
Mund ta pastrojne pyllin nga kermat me nje shpejtesi marramendese.Me nofullat dhe dhembet e forte mund te perlajne cdo pese te kermes,lekuren,kockat dhe gjithcka tjeter.Ne fakt,djalli i Tasmanise mund te haje nje sasi ushqimi sa 40% e peshes se tij trupore per gjysem ore,qe do te ishte sikur nje njeri te hante nje cope mishi prej 25 kilogramesh ne nje vakt.
Vombati
Akoma me i kendshem eshte vombati,nje kafshe e bute e ledhatare me trup te shkurter e te ngjeshur.Si te gjithe marsupialet,edhe vombatet femra kane xhep dhe i ushqejne te vegjlit e tyre me qumesht.P{or ndryshe nga kusherirat e tyre,ato i kane xhepat me koke poshte.Sigurisht,kjo sherben qe kelyshet te mos behen pis ndersa mamaja germon strofullen.Gjithashtu,vombatet kane dhembe qe rriten vazhdimisht-nje avantazh per ta pasi i perdorin per te brejtur cdo gje qe u del perpara kur germojne nen dhe.Edhe pse ne pamje te pare duken sikur mez levizin,cuditerisht vombatet jan te shkathet dhe me delikatese mund te kepusin bime me kembet e para dhe ti futin ne goje.
Ornitorinku
Nje tjeter krijese e cuditshme eshte orintorinku.Kjo krijese ka sqep dhe kembe me membrane si te roses,trup dhe gezof si te lundres dhe bisht si te kastorit.Ajo ben veze si pula,germon strofullen si vombati dhe i ushqen te vegjlit e saj me qumesht si arusha.Ja perse shkencetari i pare qe i studioi,mendoi se ishte nje trillim i natyres.
Nen hijen e gjiganteve
Eucalyptus regnans
Kur behet fjale per permasat,pak gjera ne natyre jane aq mbreselenese sa pemet e medha te Tansmanise.Me e larta nder to eshte frasheri i malit (Eucalyptus regnans),peme qe cel lule dhe rritet mesatarisht deri ne 75 metra.Me e larta e ketij lloji eshte 99,6 metra,vetem 16 metra me e shkurter se pema me e gjate ne bote,nje sekuo ne Kaliforni,SHBA.
Nje tjeter peme vendese pisha e Huonit,eshte e larte sa gjysma e nje frasheri mali me gjatesi mesatare,por ama jeton gjashte here me gjate.Sipas llogaritjeve te disa shkencetareve,pisha e Huonit mund te jetoje me shume se 3000 vjet.Ja pse cilesohet si pema me jetegjate ne toke.Mobilieret dhe ndertuesit e varkave e vleresojne shume kete ''princ'' te drureve te Tansmanise.Druri i tij ngjyre kremi eshte i lehte per tu punuar dhe permban nje vaj te rendesishem qe sherben si konservues natyror dhe si ilac kunder insekteve.Disa trungje te prera qe kjane mbetur ne pyll,mund te perdoren edhe pas qindra vjetesh.
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Points : 1816
Reputation : 14
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Lope e modifikuar gjenetikisht prodhon qumesht te shendetshem
Në dy arritjeve të veçanta, hulumtuesit kanë zbuluar se kanë krijuar me sukses një lope qe prodhon qumësht per njerëzit që vuajnë nga intoleranca laktike dhe shtazore dhe se dyti qumështi përmban nivele të larta të yndyrës "të shëndetshme"aq sa gjenden edhe në peshq.
Lopët janë pjesë e një përpjekje në rritje,nga ana e shkencëtarëve për të bërë produkte dhe nen/produkte nga bagëti të shëndetshme,duke ndryshuar gjenetikisht kafshët.
Puna, megjithatë, ka të ngjarë të ndezi debatin në lidhje me ushqimet O.M.GJ. Kritikët e teknologjisë kanë reaguar me zemërim për hulumtim dhe vënë në pikëpyetje sigurinë e qumështit nga kafshët e modifikuara gjenetikisht.
Ky debat vjen vetëm një vit pasi shkencëtarët kinezë zbuluan kete arritje tek lopet. Ata kishin prezantuar me sukses 300 gjenet e njeriut në lopët qumështore,për të prodhuar qumësht me perberes te njëjtë, si qumështi i gjirit të njeriut.
Në hulumtimet e fundit, gjenetistët ishin në gjendje të percaktonin një gjen që shkakton laktozen, sheqerin kryesor në produktet e qumështit, i cili shkaterron sheqerin që është lehtësisht i tretshëm nga njerëzit.
Njerëzit të cilët kanë mungesa lactose,vuajne nga aftësia për të tretur qumështin,te cileve mund t'u shkaktojë probleme me dhimbje ne stomak.
Lopa e krijuar dhe emertuar Lucks nga grupi i studiuesve, ka lindur dy muaj më parë dhe pritet të fillojë prodhimin e qumeshtit me sasi laktoze te ulët,kurse per shtimin e vehtevehtes se kesaj lope i duhen rreth 25 muaj,pra qe te lindi nje vic.
Shkencëtarët,prapa ketij zhvillimi shpresojmë për të krijuar kopetë e lopeve,qe te prodhojne qumesht me sasira laktoze të ulët. Ky lloi qumeshti i ri do te mund te arrije me sasira te medha per te furnizuar tregun dhe dyqanet pas pesë deri në dhjetë vjet kohë.
Dr Zhou Huanmin, drejtor i Laboratorit Shtetëror per prodhimet Bio, në Universitetin Inner Mongolia, ku lopa është krijuar, ka thënë: "Qumështi i zakonshem përmban laktozë, kurse qumështi i prodhuar nga lopët tona te modifikuara gjenetikisht,do të ketë përmbajtje relativisht të ulët të lactose, apo edhe nuk do te perbaje fare laktoze.
"Shumica e njerëzve vuajnë intolerancën laktike në shkallë të ndryshme. Ne po përpiqemi që të prodhojme një lopë qe prodhon qumësht me sasi aciditeti laktik te ulët për furnizimin e tregut. Ne shpresojmë që në të ardhmen tregu ta pelqej masivisht kete qumesht kaq cilësor."
Në Britaninë e Madhe rreth pesë përqind e njerëzve vuajne nga intoleranca laktike, por në disa pjesë të Afrikës dhe Azisë deri në 90 për qind e popullsisë nuk kanë aftësinë për të tretur qumështin pra vuajne nga intoleranca laktike,keshtu qe kjo lope e modifikuar gjenetikisht do ta zgjidhe kete problem shendetsore purfundimisht.
http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/9335762/Cows-genetically-modified-to-produce-healthier-milk.html
Re: Shkenca dhe gjallesat
Gjigantët drejt zhdukjes
Në fillim të viteve 1980, popullsia e elefantëve në botë ishte prej rreth një milionë të tillë, por në tre dekada që prej atëherë, më shumë se 600 mijë u masakruan për të marrë prej tyre brirët e kushtueshëm të fildishtit.
Një studim i ri i Universitetit të Uashingtonit e vendos numrin e elefantëve sot në botë në rreth 400 mijë e shumta dhe kjo shifër është në reduktim të vazhdueshëm.
”Mallkimi” i elefantëve, briri i tyre i kushtueshëm, shitet në tregun e zi për 1 500 dollarë kilogrami dhe kjo është një shifër kolosale, duke pasur parasysh vendet me të varfëra të Afrikë apo Azisë, ku popullata e elefantëve është e përhapur.
Së fundmi, kreu i jetës së egër në Kenia, Julias Kipng’etich udhëtoi në SHBA për t’u përgjëruar për më shumë ndihmë për mbrojtjen e kafshëve, midis të cilave gjendja më alarmuese është tek elefantët.
Ai paraqiti shifra tronditëse, duke thënë se në dy dekadata e fundit, popullata e elegantëve në vend është pjestuar me dhjetë si pasojë e gjuetisë së tyre abuzive.
Idetë e reja për mbrojtjen e tyre përfshijnë ngritjen e rezervateve apo formimin e një force ndërkombëtare të armatosur për mbrojtjen e jetës së egër, por në një kohë krize, problemi i financimit të projekteve të tilla mbetet aktualisht i pakapërcyeshëm.
Megjithatë, pavarësisht miratimit të ligjeve të ndryshme, asgjë e rëndësishme nuk është bërë për të shpëtuar gjigantët, që nëse do të vazhdojnë të vriten me këto ritme, parashikohet të zhduken nga faqja e planetit brenda 20 viteve të ardhshme.
Kjo do të thotë se kafsha që ka populluar Tokën përpara se njeriu të ngrihej në këmbë dhe të zbulonte zjarrin, që mbi 60 mijë vjet më parë, tashmë po bëhet dëshmitare se si bashkëudhëtari i saj për mijërave vjet, njeriu, po e zhduk përfundimisht nga faqja e dheut.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Lufta e milingonave per influenca seksualiteti
Meshkujt beqarë të milingonave i shënojnë kimikisht meshkujt e tjerë rivalë që në momentin kur ata lindin për ti eleminuar më vonë nga skuadrat e vdekjes.Kontrolli i vazhdueshëm i foleve siguron që një mashkull milingonë Cardiocondyla obscurior është në gjendje të kafshojë apo të etiketojë kimikisht një rival sapo ai të lindë.
Milingonat e shënura kimikisht shkatërrohen shpejt nga punëtorët e 'skuadrave të vdekjes'. Milingonat e rritura janë në gjendje të identifikojnë rivalët potencialë para se të dalin nga pupat e tyre. Milingonat e etiketuara kimikisht pastaj shkatërrohen shpejt nga punëtorët në 'skuadrat e vdekjes’, sipas studiuesve nga Universiteti i Regensburgut dhe IST Austri.
Kur milingonat dalin nga pupat e tyre - ato janë të prekshme për t'u sulmuar, sepse ekzoskeleti i tyre nuk është ngurtësuar ende për t'i mbrojtur ata dhe mandibulat e tyre janë gjithashtu shumë të dobëta për të kafshuar një sulmues.
Mashkulli dominant pa krahë, mban një sy jashtë për milingonat e porsalindura me krahë. Megjithatë, ndërsa meshkujt me krahë imitojnë substacat kimike femërore për të mos u zbuluar, meshkujt e rinj pa krahë zbulohen dhe sulmohen lehtë nga meshkujt më të vjetër.Nëse lufta ndodh gjatë ditës së parë pas daljes nga pupa mashkulli i vjetër gjithmonë do të fitojë, por sapo ekzoskeleti i mashkullit të rri-forcohet, shancet e tij për të mbijetuar rriten në 14 %.
Pothuajse 50 % e luftës mes të vjetërve dhe meshkujve dy-ditore rezulton me vdekjen e të dy luftëtarëve. Përveç kësaj për të kafshuar, meshkujt lyejnë njëri-tjetrin me sekrecione nga anuset e tyre që inkurajon agresionin nga punëtorët e skuadrave të vrasjes.
Meshkujt e vjetër janë në gjendje të dallojnë pupat që përmbajnë femra nga ato që përmbajnë meshkuj, nëpërmjet nuhatjes së tyre kimike. Pupat që kanë meshkuj kafshohen shpesh, ndërsa ato që përmbajnë femra, apo meshkuj me krahë të maskuar si femra, nxitin një përgjigje të çiftëzimit.
Megjithatë, shancet e gabimit për të vrarë një femër apo një punëtor ndoshta i pengon meshkujt më të vjetër nga përpjekja për të shkatërruar plotësisht të gjithë meshkujt rivalë para se të dalin nga pupat e tyre.
Në kushtet e mbijetesës së kolonisë kjo garanton se në qoftë se një mashkull i vjetër dominant vdes, një mashkull i ri është gati për ta zëvendësuar atë.
A mund ti shpetojne zhdukjes?
A mund ti shpetojne zhdukjes?
Ne vitin 2002,Kombet e Bashkuara shpallen synimin se ne fund te dekades do te zvogelohej ritmi me te cilin po zhdukeshin llojet dhe po demtoheshin ekosistemet.Ne perputhje me ate synim,2010-ta do te ishte viti Nderkombetar i Biodiversitetit.
Mjerisht,kur erdhi ai vit,plotesimi i synimit as qe dukej ne horizont.BBC-ja,raportonte:''Si pasoje e drejteperdrejte e aktivitetit njerezor,llojet po zhdukeshin me nje shpejtesi 1.000 here me te madhe se mesatarja natyrore.''Gazeta NEW ZEALAND HERALD ishte edhe me specifike:''Tani ne mbare boten rrezikojne te zhduken nje ne pese lloje bimesh,nje ne pese lloje gjitaresh,nje ne shtate lloje zogjsh dhe nje ne tri lloje zvaranikesh.'' Nje ane e problemit del ne pah kur verejme c'ka ndodhur ne Zelanden e Re ne rrjedhen e shekujve.
Biodiversiteti ne Zelanden e Re
Para se Zelanda e Re te popullohej,ekosistemi i saj lulezonte.Mirepo banoret e pare sollen lloje qe paten efekte shkaterrimtare tye flora dhe fauna vendese.Per shembull,maoret sollen qen nga matane Paqesorit,e ndoshta edhe kioren (ose miun polinezian) qe u sherbente si ushqim.
Pastaj,ne hekujt e 17-te dhe te 18-te,mberriten europianet qe sollen me vete minj te anijeve,minj shtepie dhe mace-keto te fundit shpejt u kthyen ne mace te egra.Gjithashtu,europianet lane te lire ne natyre dhi,derra e drere qe ti perdornin si ushqim.Gjate shekullit te 19-te,ata futen ne vend posumin bishtfurce dhe lepurin-per mishin dhe gezofin-pa e vrare mendjen fare se si do te ndikonin ato krijesa te pemet,zogjte e bimesia.
Ne vitet 1860,popullata e lepujve kishte dale jasht kontrollit,prandaj u sollen nuselalat.Vecse nuselalat preferuan zogjte vendes,qe ishin shume me te ngadalte dhe nje preh me e lehte.Per pasoje,popullata e lepujve vazhdoi te shtohej.
Sot,si rrjedhoje e ndikimit gjithnje e me te madh te gjitareve te demshem,Ministria e Mbrojtjes se Natyres se Zelandes se Re raporton se 9 ne 10 zogj kivi te kafejnte qe lindin ne natyre,ngordhin pa mbushur 1 vjec.Tanime shume lloje jane zhdukur njehere e mire,mbi 40 lloje zogjsh,3 lloje bretkosash,1 lloj lakuriqi nate dhe te pakten 3 lloje hardhucash,pa zene ne goje llojet e panumerta te insekteve.Me shume se gjysma e 5.819 bimeve e kafsheve vendese te Zelandes se Re klasifikohen si te rrezikuara,keshtu qe gjallesat e ketij vendi jane nder me te rrezikuarat ne planet.
Sot,9 ne 10 zogj kivi nuk arrijne te mbushin nje vjec
Perpjekje frytdhenese
Sot agjencite qeveritare jane syhapur qe te mos lejojne te futen ne Zelanden e Re lloje te demshme bimesh e kafshesh.Vec kesaj,Ministria e Mbrojtjes se Natyres ka vene ne zbatim nje sere programesh per eliminimin e llojeve te demshme,sidomos neper ishuj,dhe ka krijuar rezervate natyrore.
Nje nga keta ishuj te perterire eshte Tiritiri Matangi,afer brigjeve te Gadishullit Uangaparaoa te Oklendit.Pasi u spastrua nga minjte ne vitin 1993 dhe u mboll serish me 280.000 peme vendese,sot kjo zone eshte nje rezervat i hapet qe mbahet nen mbikqyrje.Atje vizitoret mund te degjojne e te shohin lloje te rradha zogjsh vendes qe i kane kthyer ne habitatin e tyre,si:zogu me samar,takahe,kokako,titipounamu dhe hihi.Keto krijesa te bukura qe po rriten mbare ne nje mjedis pa grabitqare,shpesh i lejojne vizitoret ti soditin nga afer.
Me 2003,u shpall se ishulli subantarktik Kembell ishte spastruar nga minjte pas nje programi dy vjecar per eliminimin e tyre.Qysh atehere,flora vendese po gjallerohet dhe zogjte detare po kthehen.Madje kane kthyer ne shtepine e vet edhe nje lloj rose te rradhe-rosen e ishullit Kembell.
Para pak kohesh,ka nisur nje projekt madheshtor perteritjeje ne ishujt Rangitoto dhe Motutapu,si edhe ne Gjirin e Haurakit ne Oklend.Synimi i tij eshte te mbroje pyllin me te madh ne bote me peme pohudukaua dhe te ndihmoje gjallesat vendese qe jane kthyer ne habitatin e tyre.Pasi u eleminuan nje sere lloje te demshme-lepujt,nuselalat,iriqet,macet e egra,minjte e murrme,minjte e anijeve dhe minjte e shtepise-ne ishuj u zbuluan papagaj me kuroe te kuqe dhe zogj zile pas nje mungese njeshekullore.
TakaheKokakoTitipounamuHihi
Perdorimi i te ardhurave
Nje vshtiresi per mbrojtesit e natyres ne mbare boten eshte lista ne rritje e llojeve ne prag te zhdukjes kundrejt te ardhurave te kufizuara per te perballuar problemin.Ata perdorin nje metode perzgjedhjeje ekologjike,e ngjashme me ate qe praktikohet ne urgjencat e spitaleve kudo ne bote ku zbatohet parimi i perparesise.Kjo metode perpiqet ti administroje te ardhurat ne ate menyre qe jep rezultatet me te mira,duke marre parasysh faktore ,si:(1) vlera qe mendohet se ka nje lloj a nje habitat,(2) mundesite qe nje veprim i propozuar te kete sukses dhe (3) kostoja.
Ndonese jo te gjithe jane dakort me kete metode,perkrahesit e saj thone se ajo ndihmon qe te shfrytezohen sa me mire te ardhurat e kufizuara,duke e drejtuar vemendjen atje ku do te arrihen rezultatet me te mira.
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Points : 1816
Reputation : 14
Join date : 03/01/2012
Re: Shkenca dhe gjallesat
Hardhuca që prodhon pilula dobësie..
Një medikament i bërë nga pështyma e hardhucës gjigande, Gila monster, që jeton në Amerikën e Veriut, pritet të bëhet një “armë” e re në duart e shkencëtarëve që prodhojnë pilula dobësie. Hardhuca nuk nxjerr helm si gjarpërinjtë, por përtyp dhe vret viktimat e saj përmes pështymës helmuese. Në pështymën e hardhucës gjendet përbërësi exendin-4, i cili përbën bazën e një medikamenti kundër diabetit tip 2 (agonist i GLP-1R), që tashmë është miratuar dhe jepet në formë injeksioni te pacientët që nuk arrijnë rregullim të mjaftueshëm të glukozës në gjak për shkak të stilit të jetesës, dietave apo pilulave të marra.
Megjithatë, hulumtuesit, në Universitetin Gothenburg duke studiuar efektin e exendin-4 në minj, konstatuan një efekt anësor tepër interesant. Substanca shkakton ulje oreksi të kafshët e eksperimentuara. Madje, efekti i substancave në tru identifikohet në të njëjtat pjesë që lidhen dhe me dëshirën për alkool.
Zbulimi i hulumtuesve, që u botua në revistën shkencore “Journal of Neuroscience”, vlerësohet se mund të çojë në mënyra të reja luftimi të lakmisë dhe mbingrënies.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Ruajtja e trupave të njerëzve dhe kafshëve në temperatura të ulëta
Ruajtja e trupave të njerëzve dhe kafshëve në temperatura të ulëta që nuk mund të ruhen të gjallë nga mjekësia moderne deri në momentin kur rigjenerimi i plotë do jetë i mundur në të ardhmen,quhet Kronika,. Momentalisht, krioprezervimi i njerëzve nuk është i kthyeshëm, që do të thotë se nuk është e mundur që të kthehen të gjallë njerëzit nga krioprezervimi.
Shpjegimi i krionikës është që njerëzit që sot konsiderohen të vdekur sipas pëcaktimeve të sotme ligjore ose mjekësore, nuk do të jenë të vdekur sipas standardeve të së ardhmes dhe se këta njerëz mund të nxirren jashtë krioprezervimit në të ardhmen.
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, krionika mund të kryhet ligjërisht vetëm pasi njeriu është shpallur ligjërisht i vdekur.
Fjala krionikë vjen nga fjala greke κρύος (kryos), që do të thotë i ftohtë. Proçedura të ngjashme me krionikën janë shfaqur për shumë kohë në shumë shembuj të fantashkencës.
Organizatat e krionikës nuk sigurojnë se ringjallja mund jetë e mundur. Prognoza për pacientët e krionikës është e ndryshme, p.sh pacientët me tru të vdekur do kenë shumë pak mundësi rikuperimi edhe me teknologjinë e parashikuar të krionikës, kurse pacientët që qelqëzohen (që i nënshtrohen proçedurës) menjëherë pas arrestit kardiak të pakthyeshëm, është e menduar se do të kenë mundësinë më të mirë për tu kthyer përsëri.
Shumica e mbështetësve të krionikës e shohin atë si një teknologji mjekësore spekulative, pa ndryshim në princip me defribilatorin ose ACLS (Advanced Cardiac Life Support).
Premisa kryesore e krionikës është se kujtesa, personaliteti dhe identiteti ruhen në struktura qelizore, kryesisht në tru. Ndërkohë që kjo pranohet gjerësisht në mjekësi dhe aktiviteti i trurit dihet që mund të ndalë dhe të vazhdojë përsëri në kushte të caktuara, përgjithësisht nuk janë të pranueshme metodat e sotme e ruajnë trurin aq mirë sa të lejojë ringjalljen në të ardhmen.
Mbështetësit e krionikës bazohen mbi studimet që tregojnë se përqendrime të larta të krioruajtësit të qarkulluara në tru mund të ndalin dëmtimin strukturor nga akulli, duke ruajtur strukturën e qelizave të trurit në të cilat kujtesa dhe identiteti ruhen.
Për kundërshtuesit, justifikimi për praktikimin aktual të krionikës është i paqartë, duke patur parasysh kufizimet në teknologjinë e prezervimit. Momentalisht qelizat, indet, enët e gjakut dhe disa organe të vogla kafshësh mund të kthehen nga krioprezervimi. Disa kafshë shumë të vogla, si Tardigradi, mund t’i mbijetojnë prezervimit në temperatura kriogjenike (poshtë 150 °C).
Bretkosat e drurit mund të mbijetojnë për disa muaj në një gjendje pjesërisht të ngrirë disa gradë poshtë ngrirjes, por ky nuk është një krioprezervim i vërtetë. Mbështetësit e krionikës kundërshtojnë duke thënë se prezervimi i kthyeshëm nuk është qëllimi i tashëm i krionikës, por është ruajtja e informacionit bazë të trurit që përmban kujtesën dhe identitetin personal. Ka arsye të besohet se proçedura e tanishme e krionikës mund ta ruajnë bazën anatomike të mendjes.
Mbështetësit deklarojnë se ruajtja e këtij informacioni është i mjaftueshëm për të parandaluar vdekjen teorike të informacionit (shkatërrimi i trurit të njeriut) deri kur riparimet mund të jenë të mundura në të ardhmen.
Re: Shkenca dhe gjallesat
Majmunet hundemedhenj
''Uaaaa,ca hunde!''
Ky reagim vjen natyrshem kur sheh per here te pare hunden mishtore e te levarur te mashkullit te majmunit me fecke.
(Ishulli i Borneos eshte shtepia e majmunit me fecke.Vendesit e quajne kete kafshe orang belanda ose ''holandezi''.Edhe femrat kane hunde te madhe,ndonese jo aq sa mashkulli).
Te disa meshkuj ky zgjatim mund te arrije deri ne rreth 18 cm-gati nje e katerta e gjatesise se trupit.Meqenese fecka i bie mbi goje dhe mjeker,kur ha i duhet ta heqe menjane!Nese hunda jone do te kishte po kete raport me trupin,do te na varej deri afer gjysmes se gjoksit.
Ku e ka te miren kjo hunde?Ka shume teori.Mbase ajo cliron nxehtesine e tepert te trupit ose i shton kumbimin zerit te majmunit.Ose mund te sherbeje si nje shenje e dukshme per te paralajmeruar meshkujt e tjere.Faktikisht,hunda e tij e spikatshme fryhet dhe skuqet kur acarohet ose entuziazmohet.Nje mundesi tjeter eshte se hunda sherben si terheqje seksuale dhe e ben te fergelloje zemren e femres!Sidoqofte,mundesia me e madhe eshte qe fecka te permbushe me shume se nje funksion,mbase edhe ndonje per te cilin dime pak ose aspak.
Majmune barkkaceke
Majmunet me fecke,mashkulli dhe femra,kane edhe nje bark te madh qe bie ne sy.Faktikisht,stomaku mund te nxere deri ne nje te katerten e peshes se tyre trupore.Prandaj,si meshkujt ashtu edhe femrat,duken sikur jane gjithnje shtatzene!Por,pse e kane barkun aq te fryre?
Stomaku i majmuneve me fecke,njelloj si ai i lopes,eshte i mbushur me nje perzierje te lenget bimesie dhe bakteresh.Bakteret fermentojne ushqimin dhe shperbejne celulozen,si dhe disa toksina bimore qe do ti vritnin kafshet e tjera.Fale sistemit tretes mahnites keta majmune mund te rriten mire me gjethe,fruta jo te embla,fryte bishtajash,palma dhe bime te tjera,ushqime me te cilet primatet me nje lloj tjeter stomaku nuk do te mund te mbijetonin.
Megjithate,sistemi i forte tretes i majmuneve me fecke e ka nje te keqe.Keto kafshe nuk duhet te hane fruta te embla,sepse fermentohen shpejte.Ato do t'ua frynin barkun,ndoshta deri ne ate pike sa te ngordhnin me dhimbje.
Per shkak te dietes se pasur me celuloze dhe stomakut kompleks,majmuneve me fecke u duhet shume kohe qe ta tretin ushqimin.Prandaj,pas nje mengjesi te bollshem,para se te hajne perseri bejne pushim,disa here shume ore.
Kafshe e shoqerueshme
Edhe kur hane ose pushojne,majmunet me fecke rrallehere jane vetem.Meshkujt mbizoterues kryesojne hareme me deri tete femra dhe pasardhesit e tyre.Meshkujt qe lindin brenda grupit,kur rriten aq sa mund ti dalin zot vetes,i debojne.Keta majmune te rinj bashkohen me meshkuj te tjere si vetja dhe formojne grupe qe kane gjithashtu nje ose dy meshkuj me te rritur.Nje syri te pastervitur grupe te tilla do ti dukeshin tamam si harem.Majmunet me fecke kane nje tipar shoqeror te pazakonte,shpesh haremet perzihen me njera-tjetren,sidomos ne mbremje kur mblidhen te lumenjte.Ne nje rast te tille,nese nje mashkull sheh nje mashkull tjeter qe po interesohet per femrat e tij,fillon te beje shfaqje per te treguar forcen e tij.Zakonisht mashkulli mbrojtes,i cili mund te peshoje rreth 20 kg,perkulet perpara me te kater gjymtyret,shqyen gojen dhe ia ngul syte rivalit.Ne librin Majmunet me fecke te Borneos (anglisht) thuhet:''Nese kjo nuk funksionon,atehere mashkulli fillon befas e ne menyre te paparashikueshme te kerceje neper peme,shpesh here duke uleritur fort dhe duke u ulur ne dege te thata te cilat thyhen e leshojne nje krisme te mprehte,duke e shtuar edhe me shume shamaten.''Ndodhin edhe zenka,por jane te rralla.
''Majmunet me fecke nuk kane te pazakonte vetem pamjen,ata leshojne edhe lloj lloj zhurmash nga me te cuditshmet''-thuhet ne librin e cituar me larte.Keto kafshe hungerijne,kelthasin,ulerijne dhe piskatin,sidomos mbremjeve kur mblidhen buze lumenjve.Ne mes te kesaj gurguleje qe te vret veshin,nenat e kane mendjen te ushqejne e te krehin qetesisht te vegjelit e tyre turkalter.Ne fund,kur mugetira ka mbeshtjelle pyllin,ata jane rehatuar neper peme,zakonisht peme te larta buze lumit,ku sistemohen per te fjetur.
Majmune ''kemberose''!
Pervec hundes,majmunet me fecke kane edhe nje gje tjeter te cuditshme-gishtat e kembes i kane te ngjitur pjeserisht me nje membrane,si te rosave.Fale saj,ata jo vetem notojne mire,por edhe arrijne te ecin neper mocalishtet me peme mangrove.Natyrisht kur mendon per mangrovat tropikale,ka te ngjare te te vijne ndermend edhe krokodilet.Ne habitatin e majmuneve me fecke ka krokodile me bollek.Si ia bejne keta majmune qe jetojne kaq afer lumenjve tu shpetojne dhembeve te tyre?
Nje nga taktikat e tyre eshte qe hyjne pa u ndier ne uje dhe kalojne ne rresht per nje me not qeni,gati-gati pa krijuar as edhe nje valez.Por,kur lumi eshte i ngushte,perdorin nje taktike tjeter.Ata ngjiten lart ne peme,marrin vrull nga nje dege,deri rreth 9 m mbi uje,bien me bark ne lume dhe notojne me sa fuqi qe kane per te kaluar pjesen e mbetur.Kete taktike e perdorin edhe nenat qe mbartin te vegjlit.Nganjehere nje ortek majmunesh hidhet ne uje dhe te tere turren si te cmendur drejt bregut tjeter.Megjithate,armiku i tyre me i keq nuk eshte krokodili.
Specie ne rrezik
Te perfshire zyrtarisht ne listen e specieve ne rrezik,majmunete me fecke arrijne vec ne pak mijera,dhe ky numer vazhdon te zvogelohet,kryesisht per shkak te njeriut.Nder shkaqet ku ka gisht njeriu hyjne zjarret,prerja e drureve,turizmi i pakontrolluar dhe shpyllezimi per te shtuar plantacionet per prodhimin e vajit te palmes.Nje faktor tjeter eshte gjuetia.Ka nga ata qe i vrasin majmunet me fecke thjesht per sport.Te tjere i vrasin per ushqim ose per ti perdorur ne mjekesine tradicionale.Meqenese shpesh flejne neper pemet buze lumenjve ku duken menjehere,keto kafshe jane vecanerisht te pambrojtura.Faktikisht,ne nje zone qe frekuentohej nga gjuetaret me motobarka te shpejta,numri i majmuneve ra 50% brenda pese vjeteve!
Mrojtesit e natyres po perpiqen ti ndergjegjesojne njerezit per gjendjen e veshtire te majmuneve me fecke dhe ne Borneo ata mbrohen me ligj.Por,a do te mjaftojne keto masa?Koha do ta tregoje.Nese kjo krijese do te zhdukej nga bota e eger,do te ishte vertet tragjedi,sepse majmuni me fecke eshte plot cudira qe ia vlen te studiohen!Per me teper,ai nuk eshte bere per te jetuar ne kafaz.
Natyrisht,majmuni me fecke eshte vetem nje nga krijesat e shumta qe duket se e kane te ardhmen te zymte.Specie te tjera te panumerta tashme jane zhdukur.
''Uaaaa,ca hunde!''
Ky reagim vjen natyrshem kur sheh per here te pare hunden mishtore e te levarur te mashkullit te majmunit me fecke.
(Ishulli i Borneos eshte shtepia e majmunit me fecke.Vendesit e quajne kete kafshe orang belanda ose ''holandezi''.Edhe femrat kane hunde te madhe,ndonese jo aq sa mashkulli).
Te disa meshkuj ky zgjatim mund te arrije deri ne rreth 18 cm-gati nje e katerta e gjatesise se trupit.Meqenese fecka i bie mbi goje dhe mjeker,kur ha i duhet ta heqe menjane!Nese hunda jone do te kishte po kete raport me trupin,do te na varej deri afer gjysmes se gjoksit.
Ku e ka te miren kjo hunde?Ka shume teori.Mbase ajo cliron nxehtesine e tepert te trupit ose i shton kumbimin zerit te majmunit.Ose mund te sherbeje si nje shenje e dukshme per te paralajmeruar meshkujt e tjere.Faktikisht,hunda e tij e spikatshme fryhet dhe skuqet kur acarohet ose entuziazmohet.Nje mundesi tjeter eshte se hunda sherben si terheqje seksuale dhe e ben te fergelloje zemren e femres!Sidoqofte,mundesia me e madhe eshte qe fecka te permbushe me shume se nje funksion,mbase edhe ndonje per te cilin dime pak ose aspak.
Majmune barkkaceke
Majmunet me fecke,mashkulli dhe femra,kane edhe nje bark te madh qe bie ne sy.Faktikisht,stomaku mund te nxere deri ne nje te katerten e peshes se tyre trupore.Prandaj,si meshkujt ashtu edhe femrat,duken sikur jane gjithnje shtatzene!Por,pse e kane barkun aq te fryre?
Stomaku i majmuneve me fecke,njelloj si ai i lopes,eshte i mbushur me nje perzierje te lenget bimesie dhe bakteresh.Bakteret fermentojne ushqimin dhe shperbejne celulozen,si dhe disa toksina bimore qe do ti vritnin kafshet e tjera.Fale sistemit tretes mahnites keta majmune mund te rriten mire me gjethe,fruta jo te embla,fryte bishtajash,palma dhe bime te tjera,ushqime me te cilet primatet me nje lloj tjeter stomaku nuk do te mund te mbijetonin.
Megjithate,sistemi i forte tretes i majmuneve me fecke e ka nje te keqe.Keto kafshe nuk duhet te hane fruta te embla,sepse fermentohen shpejte.Ato do t'ua frynin barkun,ndoshta deri ne ate pike sa te ngordhnin me dhimbje.
Per shkak te dietes se pasur me celuloze dhe stomakut kompleks,majmuneve me fecke u duhet shume kohe qe ta tretin ushqimin.Prandaj,pas nje mengjesi te bollshem,para se te hajne perseri bejne pushim,disa here shume ore.
Kafshe e shoqerueshme
Edhe kur hane ose pushojne,majmunet me fecke rrallehere jane vetem.Meshkujt mbizoterues kryesojne hareme me deri tete femra dhe pasardhesit e tyre.Meshkujt qe lindin brenda grupit,kur rriten aq sa mund ti dalin zot vetes,i debojne.Keta majmune te rinj bashkohen me meshkuj te tjere si vetja dhe formojne grupe qe kane gjithashtu nje ose dy meshkuj me te rritur.Nje syri te pastervitur grupe te tilla do ti dukeshin tamam si harem.Majmunet me fecke kane nje tipar shoqeror te pazakonte,shpesh haremet perzihen me njera-tjetren,sidomos ne mbremje kur mblidhen te lumenjte.Ne nje rast te tille,nese nje mashkull sheh nje mashkull tjeter qe po interesohet per femrat e tij,fillon te beje shfaqje per te treguar forcen e tij.Zakonisht mashkulli mbrojtes,i cili mund te peshoje rreth 20 kg,perkulet perpara me te kater gjymtyret,shqyen gojen dhe ia ngul syte rivalit.Ne librin Majmunet me fecke te Borneos (anglisht) thuhet:''Nese kjo nuk funksionon,atehere mashkulli fillon befas e ne menyre te paparashikueshme te kerceje neper peme,shpesh here duke uleritur fort dhe duke u ulur ne dege te thata te cilat thyhen e leshojne nje krisme te mprehte,duke e shtuar edhe me shume shamaten.''Ndodhin edhe zenka,por jane te rralla.
''Majmunet me fecke nuk kane te pazakonte vetem pamjen,ata leshojne edhe lloj lloj zhurmash nga me te cuditshmet''-thuhet ne librin e cituar me larte.Keto kafshe hungerijne,kelthasin,ulerijne dhe piskatin,sidomos mbremjeve kur mblidhen buze lumenjve.Ne mes te kesaj gurguleje qe te vret veshin,nenat e kane mendjen te ushqejne e te krehin qetesisht te vegjelit e tyre turkalter.Ne fund,kur mugetira ka mbeshtjelle pyllin,ata jane rehatuar neper peme,zakonisht peme te larta buze lumit,ku sistemohen per te fjetur.
Majmune ''kemberose''!
Pervec hundes,majmunet me fecke kane edhe nje gje tjeter te cuditshme-gishtat e kembes i kane te ngjitur pjeserisht me nje membrane,si te rosave.Fale saj,ata jo vetem notojne mire,por edhe arrijne te ecin neper mocalishtet me peme mangrove.Natyrisht kur mendon per mangrovat tropikale,ka te ngjare te te vijne ndermend edhe krokodilet.Ne habitatin e majmuneve me fecke ka krokodile me bollek.Si ia bejne keta majmune qe jetojne kaq afer lumenjve tu shpetojne dhembeve te tyre?
Nje nga taktikat e tyre eshte qe hyjne pa u ndier ne uje dhe kalojne ne rresht per nje me not qeni,gati-gati pa krijuar as edhe nje valez.Por,kur lumi eshte i ngushte,perdorin nje taktike tjeter.Ata ngjiten lart ne peme,marrin vrull nga nje dege,deri rreth 9 m mbi uje,bien me bark ne lume dhe notojne me sa fuqi qe kane per te kaluar pjesen e mbetur.Kete taktike e perdorin edhe nenat qe mbartin te vegjlit.Nganjehere nje ortek majmunesh hidhet ne uje dhe te tere turren si te cmendur drejt bregut tjeter.Megjithate,armiku i tyre me i keq nuk eshte krokodili.
Specie ne rrezik
Te perfshire zyrtarisht ne listen e specieve ne rrezik,majmunete me fecke arrijne vec ne pak mijera,dhe ky numer vazhdon te zvogelohet,kryesisht per shkak te njeriut.Nder shkaqet ku ka gisht njeriu hyjne zjarret,prerja e drureve,turizmi i pakontrolluar dhe shpyllezimi per te shtuar plantacionet per prodhimin e vajit te palmes.Nje faktor tjeter eshte gjuetia.Ka nga ata qe i vrasin majmunet me fecke thjesht per sport.Te tjere i vrasin per ushqim ose per ti perdorur ne mjekesine tradicionale.Meqenese shpesh flejne neper pemet buze lumenjve ku duken menjehere,keto kafshe jane vecanerisht te pambrojtura.Faktikisht,ne nje zone qe frekuentohej nga gjuetaret me motobarka te shpejta,numri i majmuneve ra 50% brenda pese vjeteve!
Mrojtesit e natyres po perpiqen ti ndergjegjesojne njerezit per gjendjen e veshtire te majmuneve me fecke dhe ne Borneo ata mbrohen me ligj.Por,a do te mjaftojne keto masa?Koha do ta tregoje.Nese kjo krijese do te zhdukej nga bota e eger,do te ishte vertet tragjedi,sepse majmuni me fecke eshte plot cudira qe ia vlen te studiohen!Per me teper,ai nuk eshte bere per te jetuar ne kafaz.
Natyrisht,majmuni me fecke eshte vetem nje nga krijesat e shumta qe duket se e kane te ardhmen te zymte.Specie te tjera te panumerta tashme jane zhdukur.
SHKELBA- Moderator
- Numri i postimeve : 615
Points : 1816
Reputation : 14
Join date : 03/01/2012
Faqja 2 e 4 • 1, 2, 3, 4
Faqja 2 e 4
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi